Што датычыць Троцкага, то гэта было не што іншае, як тактычны ход. Сам Троцкі і яго сябры рабілі ўсё, каб імя Троцкага звязваць з Леніным. Такім чынам Троцкаму стваралася папулярнасць у рабочых і сялян.
Патрабаванне яго вываду з «аднароднага ўрада» было тым жа блефам, туманам.
Большасць ЦК прагаласавала за рэзалюцыю, напісаную Ільічом.
Ленін пісаў рашуча, бескампрамісна: «Цэнтральны Камітэт прызнае, што апазіцыя, якая склалася ўнутры ЦК, цалкам адыходзіць ад усіх асноўных пазіцый бальшавізму і пралетарскай класавай барацьбы ўвогуле, паўтараючы глыбока немарксісцкія слоўцы аб немагчымасці сацыялістычнай рэвалюцыі ў Расіі...»
«Цэнтральны Камітэт пацвярджае, што без здрады лозунгу Савецкай улады нельга адмаўляцца ад чыста бальшавіцкага ўрада, калі большасць ІІ Усерасійскага з'езда Саветаў, нікога не выключаючы са з'езда, уручыла ўладу гэтаму ўраду».
Апазіцыя пагарэла.
Каменеў і Зіноўеў зноў падалі заявы аб выхадзе з ЦК.
На пасаду Старшыні ЦВК Ленін прапанаваў Свярдлова.
Прыйшлося Троцкаму зноў ратаваць сваіх верных збраяносцаў. Хітрага Зіноўева ён угаварыў адразу, той адклікаў сваю заяву праз некалькі дзён. Аднак яго «Пісьмо да таварышаў» — дакумент, цікавы надзвычайным спалучэннем крывадушнасці, фарысейства, узвышэння сваёй персоны і нахабнасці ў адносінах ЦК і Леніна.
«Мы пайшлі на вялікую ахвяру, выступаючы з адкрытым пратэстам супраць большасці нашага ЦК і патрабаваннем пагаднення». І тут жа: «Наша права, наш абавязак перасцерагаць партыю ад памылак».
Які «дабрадзей»!
Пазней Каменеў, Рыкаў, Мілюцін і Нагін таксама пажадалі вярнуцца ў ЦК. Але Ленін катэгарычна выступіў супраць: «Мы па сваім пачынанні яго (пісьмо чацвёркі) у друку не змяшчаем, а ім адказваем пісьмова, што назад іх не прынімаем».
Штрэйкбрэхер Каменеў застаўся без працы. Але ненадоўга. Троцкі ўзяў яго ў Наркамат замежных спраў і дамогся ўключэння ў склад мірнай дэлегацыі.
У пытанні міру Зіноўеў быў нібыта прыхільнікам Леніна. Але ўсе выступленні яго на пасяджэннях ЦК, ЦВК, у прэсе адзначаны хістаннямі і блытанінай. Аднак гэта не перашкодзіла Троцкаму пасля ўзнімаць ролю Зіноўева да нябёс. На Сёмым экстранным з'ездзе партыі, які ратыфікаваў з такой цяжкасцю падпісаны Брэсцкі мір, Троцкі, апраўдваючыся, выкручваючыся і абвінавачваючы ўсіх, у тым ліку нават Леніна, у непаслядоўнасці, некалькі разоў паўтарыў, што, маўляў, адзін толькі Зіноўеў з самага пачатку і да канца, без хістанняў, быў за падпісанне міру.
6
На адным з пасяджэнняў, на якім прысутнічалі ўсе дэлегацыі, Троцкі ў сваім, як заўсёды, гарачым выступленні з прэтэнзіяй на сарказм сказаў грубасць генералу Гофману, зрабіў намёк на тое, што калі нямецкі пралетарыят паўстане, то ён перавешае сваіх генералаў на тэлеграфных слупах, як зрабілі гэта рускія рабочыя і салдаты...
Без таго поўны і чырвоны твар генерала Гофмана — яму не трэба было чакаць перакладу, ён нядрэнна валодаў рускай мовай — уміг наліўся бураковай чырванню.
Кіраўнік нямецкай дэлегацыі стукнуў далонню па стале, перапыніў Троцкага:
— Іх пратэстз!
Троцкі, якога, здавалася, ніколі нічога не бянтэжыла, на момант сумеўся.
Прыціхлі маладыя і нахабныя члены дэлегацыі Цэнтральнай рады, якія гучна перамаўляліся паміж сабой, дэманструючы нежаданне слухаць бальшавіцкага міністра. Чакалі скандалу. Прагнулі скандалу.
У Міхаіла Мікалаевіча Пакроўскага сціснулася сэрца, ён лепш, чым хто, ведаў, што дыпламаты не гавораць такой мовай нават тады, калі ўручаюць ноты з абвяшчэннем вайны. Тым больш гэта недапушчальна ка мірных перагаворах.
Пра гэта ж, стоена ўздыхнуўшы, падумаў і ваенны кансультант савецкай дэлегацыі генерал Самойла. Рускі генерал даўно і добра ведаў Гофмана, яны шмат гадоў вывучалі адзін аднаго завочна і вочна, бо да вайны займалі прыкладна аднолькавыя пасады: Гофман узначальваў рускі аддзел нямецкага генштаба, Самойла — аператыўнае ўпраўленне рускага генштаба і лічыўся лепшым знаўцам нямецкай і аўстра-венгерскай армій. Самойла добра ведаў юнкерска-прускую фанабэрыстасць, пыхлівасць і зацятасць Гофмана, яго паталагічную нянавісць да славян, якіх ён лічыў «гноем для ўгнаення нямецкай культуры». У перагаворах нельга не ўлічваць асабістыя якасці партнёра. Таму пяцідзесяцігадовы рускі генерал, якому хацелася сумленна служыць роднаму народу, але які не вельмі яшчэ разбіраўся ў мэтах бальшавіцкага ўрада, не мог уцяміць, навошта Троцкаму такі тон, такія заявы. Недурны ж, здаецца, чалавек, даволі адукаваны, па-еўрапейску выхаваны, валодае некалькімі мовамі.