Барон падняўся, падышоў да паліцы.
Што б гэта пачытаць? Гётэ? Ці Пушкіна?
Буря мглою небо кроет, Вихри снежные крутя...
У дзверы асцярожна пастукалі. Атрымаўшы дазвол, увайшоў камердынер — барадаты, у ліўрэі, латышскі немец Фрыдрых, якога яшчэ тады, калі Артур быў юнкерам, яны жартам называлі Фрыдрыхам Вялікім; у лістападзе ён правёў бацьку па лесе праз лінію фронту.
Абвясціў урачыста, як абвяшчаў трыццаць гадоў службы, хоць, бадай, трохі спалохана:
— Палкоўнік БуЛьба-Любецкі.
Разведчык, якога цанілі за вытрыманасць штабы дзвюх варожых армій, пыхлівы барон, што з маленства быў навучаны не выдаваць перад лакеямі ніякіх сваіх пачуццяў, ашаломлена вылупіў вочы.
— Хто?
— Рускі палкоўнік Бульба-Любецкі,— паўтарыў камердынер.
Артур адчуў нейкі вельмі ж нязвыклы страх: непрыемны халадок, як змяя, поўз аднекуль з ног — у жывот, у грудзі. А ў галаву ўдарыў жар — як ахоўная супрацьсіла.
Хто ў Стаўцы не ведаў Бульбу? Ён, афіцэр разведупраўлення, неаднойчы сустракаўся з ім. Больш таго, меў заданне ад свайго нямецкага шэфа праваліць ці знішчыць іншым чынам бясстрашнага рускага разведчыка. Не без яго ўдзелу дакапаліся, што Бульба і тэрарыст Любецкі, асуджаны дзевяць гадоў назад да смяротнай кары,— адзін і той жа чалавек.
— Палкоўнік?
— Так точна.
— Хто яму прысвоіў палкоўніка?
— Не магу знаць.
— Абяззброіць і прывесці да мяне.
Камердынер уздыхнуў. Стары ўбачыў, як спалохаўся Артур, які выдаваў сябе за харобрага афіцэра, і яму зрабілася сорамна за свайго выхаванца.
— У вартавога, які спрабаваў спыніць яго, палкоўнік адабраў вінтоўку і выцягнуў затвор.
Барон пабялеў.
— Чорт вазьмі, хто мяне ахоўвае?
Генерал Шульц, магчыма, узлаваны за недакладную разведку, сапраўды даў яму не лепшую ахову — паўузвода прызыўнікоў трэцяй катэгорыі, салдат, здольных несці толькі тылавую службу. Яшчэ ўчора барон сам правяраў, ці ўмеюць хоць яны страляць.
— Салдата, які аддаў вінтоўку, арыштаваць. Перадайце афіцэру...
— Салдат штыком загароджвае палкоўніку дарогу, інакш ён быў бы тут,— абараніў камердынер старога немца.
Артур Зэйфель скінуў хатнюю куртку на вавёрчыным футры, надзеў мундзір, дастаў з кабуры, што ляжала на стале, рэвальвер, сунуў у кішэню.
Камердынер стаяў каля парога, пачціва схіліўшы галаву.
— Фрыдрых!
— Ваша светласць! Я дазволю сабе параіць вам прыняць рускага...
Барон успыхнуў, зразумеўшы, што падумаў пра яго стары лакей, абурыўся, аднак стрымаўся.
— Хіба я сказаў, што не прыму яго? Але — зброю здаць!
— З ім — татарын.
— Хто?
— Ардынарац — татарын.
— Няхай застанецца ўнізе, каля вартавога.
Камердынер, стоена ўздыхнуўшы, выйшаў. Артур, як хлапчук, на насочках, вышмыгнуў за ім, схаваўся за калонай так, што яму відна была шырокая лесвіца. Унізе, паставіўшы нагу на першую ўсходку, стаяў БуЛьба-Любецкі. Барон адразу пазнаў былога разведчыка. На ім сапраўды былі палкоўніцкія пагоны царскай арміі. Гэта ўразіла, але, магчыма, аслабіла пільнасць; здараецца, што вонкавая дробязь паварочвае думкі ў іншым кірунку.
Фрыдрых пачціва сказаў па-руску:
— Пан палкоўнік, пан барон вас прыме. Але здайце зброю.
— Барон баіцца? Барон баіцца мяне? — на поўны голас здзекліва-весела гукнуў Бульба.— Ха-ха! Артур, я не пазнаю цябе!
Бульба добра ведаў: баязлівы, што заяц, і хітры, як ліс, нашчадак тэўтонскага роду слухае яго — і знарок крычаў на ўвесь палац, каб закрануць баронскі гонар.
— Здайце зброю,— змрочна сказаў камердынер.
— Я? — закрычаў яшчэ гучней Бульба.— Стары, ты можаш не ведаць, хто такі Бульба, але капітан Зэйфель добра ведае. Мустафа! Колькі ў нас гранат?
— Адзін-тры, два-тры, два-два! — загадкава і гэтак жа гучна адрапартаваў башкір.
— Ты матэматычны геній, Мустафа! Я думаю, даволі, каб не даць абяззброіць нас?
— Так точна, ваша бродзь! — грымнуў Мустафа.
Тады барон выйшаў з-за калоны на пляцоўку перад лесвіцай і прывітаў госця з вышыні другога паверха іранічна-весела:
— А-а, капітан Бульба?
— Палкоўнік БуЛьба-Любецкі. Маю гонар, ваша баронская светласць.
— Хто вам прысвоіў высокае званне? — зноў-такі іранічна ўхмыльнуўся Зэйфель.
— Барон, у вас слабая памяць. Я стрыечны брат прэм'ера Керанскага. Магу паведаміць: прэм'ер з радасцю сустракае нямецкую армію. Буду шчырым: у мяне пакуль што радасці менш.