Выбрать главу

Работа ў дэлегацыі, пасада наркома па замежных справах абмяжоўваюць яго магчымасці ва ўнутрыпартыйнай барацьбе. Але як кіраўнік дэлегацыі ён можа нямала зрабіць, каб правесці свой план. Да таго ж прабыванне ў Брэсце яму імпанавала ў іншым плане — імя яго не сыходзіла са старонак газет усяго свету, як і імя Леніна. Яму было даспадобы, што імёны іх часта стаяць побач і што яго, як і Леніна, буржуазная прэса, як кажуць па-царкоўнаму, «предает анафеме».

Лаянкі, інсінуацыі, выдумкі буржуазных пісак яго забаўлялі і цешылі, асабліва калі пісалі не пра яго, а пра іншых членаў урада.

Тых, хто паспрабаваў пісаць залішне брудна пра яго, ён трохі астудзіў. Адразу пасля Кастрычніка радыёстанцыя з Эйфелевай вежы пачала перадаваць паклёпы на членаў Савецкага Урада і ў тым ліку распісвалі «парыжскія прыгоды» Троцкага. Французскія журналісты ведалі яго. Але і ён ведаў іх, у тым ліку прэм'ера Клемансо, які таксама быў журналістам, і некаторых яго міністраў. І ён адказаў ім праз Царскасельскую радыёстанцыю памфлетамі з такімі пікантнымі падрабязнасцямі аб жыцці Клемансо, з якіх, перахапіўшы перадачы, уся нямецкая прэса пацяшалася. Французы мусілі адразу ж змяніць тон: інтымных бакоў яго жыцця і жыцця іншых членаў урада больш не чапалі.

Палітычныя выдумкі не хвалявалі. На такія выдумкі ён і сам быў вялікі мастак. Ён вёз з сабой выразкі з газет, нямецкіх, аўстрыйскіх, французскіх, пэўным чынам падабраўшы, каб паказаць жонцы, сыну, сябрам: няхай пабачаць, як многа сусветная прэса аддае ўвагі яму!

Закалыханы сябелюбнымі думкамі і гойданнем вагона, Троцкі заснуў. Пабудзіў яго нямецкі кантроль на лініі перамір'я. Нямецкі маёр, агледзеўшы вагон, папрасіў прабачэння ў пана міністра, пачціва казырнуў.

А праз тры вярсты на сваёй станцыі, акрамя заспанага начальніка станцыі, ніхто з вайскоўцаў яго не сустрэў; такая абыякавасць кранула яго самалюбства, але Троцкі заспакоіў сябе тым, што гэта толькі пацвярджае яго думку: армію такую трэба як Можна хутчэй разагнаць. Няхай урабляюць зямлю і плодзяць дзяцей.

Рабочы дзень у Петраградзе Троцкі пачаў, па сутнасці, з прыёму Раймонда Робінса. Былі, безумоўна, з раніцы іншыя справы, але свае, унутраныя. Была, напрыклад, шырокая інфармацыя Залкінда аб усім тым, што адбылося за час адсутнасці наркома. Троцкі стараўся не выявіць асаблівай цікавасці да прыёму Леніным дыпламатычнага корпуса. Але праніклівы Залкінд зразумеў, што менавіта гэта найбольш цікавіць Троцкага — змест усёй гутаркі, усе яе дэталі. Троцкі нават не стрымаўся — зрабіў папрок: чаму намеснік наркома па замежных справах не прысутнічаў на прыёме?

— Не запрасілі.

— Майце на ўвазе, Залкінд. Залежыць ад нас, каб нас не забывалі, не абыходзілі, калі вырашаюцца справы, якія хоць у якой ступені тычацца Наркамата па замежных справах. Пытанні такія могуць быць у Леніна, у Сталіна, у Крыленкі, у Скварцова-Сцяпанава... Але нішто не павінна вырашацца без нас з вамі.

— Разумею, Леў Давыдавіч,— і пастараўся загладзіць сваю прамашку інфармацыяй, якой не магло быць у газетах, ды і ў афіцыйных, сакрэтных дакументах таксама. Галоўнае ў расказе памочніка — змены «умонастроений» калег, расстаноўка сіл у барацьбе за мір, якая мела адбыцца. Троцкі любіў самыя нечаканыя камбінацыі груповак; увогуле групаўшчына была яго стыхіяй.

Чаго-небудзь новага Залкінд не сказаў: Троцкі парадаваўся, што, знаходзячыся ў Брэсце, ён, бадай, беспамылкова, тэарэтычным шляхам, утварыў усе гэтыя камбінацыі. Ён ведаў людзей і ўмеў прадказаць іх дзеянні.

Тактычныя хады толькі аднаго чалавека яму цяжка было адгадваць — Леніна, хоць стратэгія яго ўсім вядомая, Ленін не робіць тайны са сваёй палітыкі і, можа, як ніхто, давярае таварышам па партыі, калегам.

Званок Робінса з просьбай прыняць яго ўзняў настрой Троцкага. Перш за ўсё пацешыла самалюбства: хутка ж разнеслася вестка аб яго прыездзе! Але яшчэ больш пацешыла, што адным з першых чужаземцаў просіцца не нейкі дробны камерсант Швецыі ці Грэцыі, а прадстаўнік Амерыкі.

Троцкі ўжо неаднойчы сустракаўся з Робінсам да сваёй паездкі ў Брэст. Ведаў, што мільянер Робінс — чалавек шырокіх і незалежных поглядаў, ён не трымае сябе ў дыпламатычных рамках, выказваецца нечакана смела, часам даволі прагрэсіўна ў адносінах рускай рэвалюцыі.