Нечакана плач яе падняў з тапчана нават Сахвею. Парадзіха спалохана дастала рукой начоўкі, пачала калыхаць малое, нібыта занепакоілася, што тое пачуе і таксама будзе плакаць.
Роза Самусёва і Гэля Шаракоўская кінуліся супакойваць Дуню, але салдатка заходзілася ўсё мацней — выла без слёз і па-бабску бязладна, нібыта на прысак перасмаліла ў ёй гора.
— Да кіньце вы яе, бабы, — узлавалася Гануся Падзерына. — Напілася, дурніца!..
Тады да маладзіцы падступілася Марфа Зазыбава. Яна ўзяла Дуньчыну галаву аберуч і прытуліла лобам да сваіх высахлых грудзей.
— Ну, ну, — нібыта паўшчувала яна і пачала гладзіць салдатку па спіне.
Дуня пацішэла адразу, але галавы не ўзняла.
З гэтай хвіліны нібы што стала ў хаце паміж старэйшымі жанчынамі і маладзейшымі. Колькі часу ўсе сядзелі насупленыя, нездаволеныя.
— Вы б, дзеўкі, схадзілі ў Яшніцу, — з намерам памірыць баб, сказала маладзейшым Куліна Вяршкова. — Тама, кажуць, лагер цяпера. Палонных нашых немцы трымаюць. Дак, можа, і ваш чый тама? Немцы, бывае, аддаюць бабам мужыкоў, калі хто пазнае свайго.
— От і Сахвея скора можа пайсці з вамі, — спачуваючы, падказала Рыпіна Ціткова.
— А што, вазьму дзеўку на рукі да й пайду! — кінула з тапчана парадзіха.
Непрыкметна ў хаце зноў пачалася вольная гамонка. Неўзабаве злосці і плачу як не было. Куліна Вяршкова расказвала, як хадзілі ў Яшніцу маладыя бабы з Гончы, насілі туды немцам, што ахоўваюць лагер савецкіх ваеннапалонных, розную правізію, асабліва мёд, яйкі, сала.
— Толькі не трэба пры камандзірах даваць, — наперад папярэджвала яна. — У немцаў таксама парадак. Могуць пакараць за ета нават свайго. Таму выкуп даваць трэба асцярожна, каб камандзіры не бачылі.
— Можа й застрэліць, — пагражаючы, сказала Рыпіна Ціткова.
— Як дадуць каманду, дак і застрэліць, — пацвердзіла Куліна Вяршкова: яна, як і Парфён, з ахвотай разважала на самыя разнастайныя, нават часам не жаночыя тэмы, але тлумачыла ўсё, далікатна кажучы, ужо ж вельмі па-свойму.
Калі ўсё вясковае было збольшага перагаворана, старэйшыя жанчыны пачалі разыходзіцца ад парадзіхі. Першая ўзяла свой гладыш Гануся Падзерына — сунула ў сярэдзіну яго накрыўку, нечага панюхала ў пустое горла і падышла да Сахвеі, каб пацалаваць:
— Крэпкая ў цябе брага, Сахвейка, няхай госпадзь здароўя дае і табе і тваёй дачцэ. Ажно ногі цяпера во не ідуць... — Гануся і сапраўды трохі была п’яная.
Неўзабаве сабраліся ісці і Куліна Вяршкова з Гапкай Сімуковай. А Марфу Зазыбаву не пусціла дамоў Рыпіна Ціткова.
— Ты, Марфачка, пабудзь тута, у Сахвеі. З маладымі во. А то мне трэба гаспадарку паглядзець. — І пажартавала не па-старэчаму: — Каб хоць Ціток мой не прывёў там другую.
Але не паспела Марфа нават гаршкі пераставіць у чалесніку — намерылася таксама памагчы гаспадыні, як у хату быццам увалілася Ганна Карпілава, прынесла з сабой прыглушаныя пахі непрасохлай вясковай вуліцы і сваю бесклапотную ўзрушанасць.
— А я з гасцей да ў госці, — пачала яна не дужа гнуткім языком. — Па Лістрацісе ж сянні шэсць тыдняў, дак была там. Ішла дай зайшла. А цяпер во да Сахвеі. Сказалі, што радзіла...
Ганна абвяла вясёлым, але затуманеным позіркам хату, убачыла каля печы Зазыбаву Марфу і нечага махнула рукой, як на непатрэбную тут, пасля кінулася да астатніх гасцей, пачала цалавацца. Маладзіцы нязлосна адпіхвалі яе, здаволена заліваючыся смехам, і ажно ёрзалі па ўслоне.
Тады Ганна нарэшце падышла да Сахвеі, якая пасля Дуньчынага плачу не лажылася больш, пляснула рукамі, усклікнула:
— Каб ты ведала, як я рада, Сахвейка, як я рада!.. Ета ж цяпера і ты са мной зраўнялася. І ў мяне — двое, і ў цябе — двое. Дак харашо!
Яна і да парадзіхі палезла з абдымкамі.
— Да ты п’яная, Ганна, — у здзіўленні адшаснулася ад яе Сахвея.
А я п’ян, а я п’ян —
Пайду завалюся
Да й на тую караваць,
Дзе мая Маруся, —
нібыта ў адказ запела Ганна. Голас у яе — і гэта ўсе ведалі — ад прыроды быў звонкі, як назнарок для спеваў, але цяпер ён гучаў глуха, і Ганна, дурэючы, адно крычала ім на ўсю хату.
— Нарэшце і я з вамі раўня, — не магла сцішыцца яна... — Цяпера і я без мужыка, і вы без мужыкоў. Ах, вайна — вайна — вайна!.. — Ганна некалькі разоў пачынала спяваць гэтыя словы — тады яшчэ не было самой песні. Нарэшце трохі ўгаманілася, сказала: — Давайце скакаць, бабы!
— Дак пад што? — спытала, як падначыла, Гэля Шаракоўская.
— Пад фізгармонію, — пажартавала, падказваючы, Дуня Пракопкіна.
— А пад грэбень не хочаш? — тупнула нагой Ганна.— А ну-тка пашукайце грэбень! Сахвея, дзе твой грэбень? — Але ўбачыла, што сяброўкі не па-належнаму паставіліся да яе выдумкі, раззлавана і без дай прычыны накінулася на Марфу Зазыбаву, падумаўшы, што тая за бабку ў Сахвеі. — Дак ета ты за бабку? — І адразу рушыла да Сахвеі: — Навошта ты Зазыбаву запрашала? Няўжо ва ўсёй вёсцы не знайшлося каму твайго дзіцёнка перабабіць?