Так разважаў Магутны Арол, а вецер iрваў i трапаў полымя свечкi, i ў нiшы мiтусiлiся чорныя ценi.
— Сокал!
Вокамгненна той быў побач.
— Сорак шулёнкаў.
— Ёсць, Ваша Недаступнасць!
Ад'ютант не цiкавiўся задумай пана, не стрымлiваў ад начнога мерапрыемства, не думаў пра яго вынiкi — ён выконваў, бо выконваць было вышэйшай патрэбнасцю яго духу, самай салодкай яго ежай.
На халодным ветры на самай высокай вежы збiралiся шулёнкi. Яны спрасонку азiралiся, курчылiся i нервова варушылi крыламi, бо iх чакала штось таямнiчае.
— Ты застанешся тут, — сказаў Магутны Арол Сокалу.
— Ёсць! — адклiкнуўся той, прызначыў камандзiра атрада i рэцiраваўся.
I чарада кiдалася ў цемру.
Шулёнкi прыцiскалiся да самай зямлi, iх строй раз-пораз парушаўся ветрам, але яны яго адразу ж аднаўлялi пад кiраўнiцтвам свайго камандзiра, i палёт працягваўся. Нiхто не ведаў, куды iх вёў уладар, — вядома было адно: з такiх палётаў нiхто не вяртаўся.
А Магутны Арол ляцеў уверсе. Ён грудзьмi ўразаўся ў вецер, рассякаў яго крыламi — яму падабалася гэта барацьба.
Яны прыляцелi на бераг мора, дзе шум i грукат дасягалi такой сiлы, што здавалася, нiбы трэскаецца неба.
— Дваццаць — убок! — камандаваў Магутны Арол, i дваццаць шулёнкаў адляцелi i схавалiся пад скалой. Тут было цiха, i, збiўшыся ў гурт, яны чакалi наступнага загаду i адпачывалi. А тым, хто застаўся на беразе, загадалi капаць; крыламi i кiпцюрамi яны ўзялiся рыць пясок. Вецер валiў з ног, дождж сек па вачах, пярун аглушаў, i маланкi асляплялi, а мора, коцячы чарговы вал, разбурала краi ямы, i ўсё трэба было пачынаць спачатку. Шулёнкi выстраiлiся перад ямай жывой сцяной: частка стрымлiвала целамi нацiск мора, другая частка працягвала капаць.
Магутны Арол стаяў збоку i чакаў. Калi шулёнкi закопвалiся на дастатковую глыбiню, ён камандаваў: «Адставiць», i тыя зноў выстройвалiся перад уладаром, якi загадваў:
— Цяпер вы павiнны памерцi. Такая мая воля.
— Ёсць, Ваша Недаступнасць! — адказаў дружны хор. I тут жа камандзiр, як самы адданы, зрабiў над сабой намаганне i звалiўся мёртвы. Яго прыклад пераймалi iншыя, а тых, хто не валодаў такой уладай над сабой, магутны Арол бiў дзюбай у галаву, i яны клалiся побач з таварышамi. Потым ён скiнуў iх целы ў мора i саскочыў у яму. Яму заставалася саскрэбцi толькi невялiчкi слой, i ноч азаралася белым дрыготкiм святлом — на дне ямы ляжаў зiхатлiвы Плацiнавы Абруч. Магутны Арол доўга сядзеў каля яго, ахоплены пакутлiвым хваляваннем, i засяроджана перабiраў у памяцi, чаго б яшчэ папрасiць; магутнасць, смеласць, непаражальнасць, багацце — усё было ўжо даўно дадзена, i прыдумаць новую просьбу не хапала фантазii, а паўтарацца нельга было: Плацiнавы Абруч двойчы не выконваў таго самага або падобнага жадання.
— Сiлы! — шаптаў Магутны Арол, дакранаючыся да халоднага металу. Зоркасцi!.. Упэўненасцi!.. Моцы крылаў!..
Але Абруч нiяк не адклiкаўся — не было ў яго бляску таго характэрнага напружання i iскрэння, якiя б сведчылi, што просьба прынята i выканана. I Магутны Арол разумеў — прыляцеў сюды дарэмна.
Прыгнецены i стомлены, ён закiдваў Абруч пяском, каб святло не пранiкала наверх, потым выбраўся з ямы i грозна загадаў:
— Да мяне!
I шулёнкi, што засталiся, умомант былi перад iм; яны не пыталiся, куды падзелiся iх таварышы, — пытацца было парушэннем Улажэння i, значыць, злачынствам.
— Закапаць.
Такая работа звычайна заканчвалася за некалькi хвiлiн.
— А цяпер вы павiнны памерцi. Такая мая воля.
— Ёсць, Ваша Недаступнасць! — пачуўся дружны адказ.
Магутны Арол застаўся адзiн, узняўся ў паветра i, не зважаючы на непагадзь, кружыўся над гэтым месцам. Бура ўрэшце ўлягалася, гром аддаляўся, вецер супакойваўся. Мора паступова залiзвала сляды працы; вось ужо зусiм гладкi пясок, вось хвалi перакочваюцца цераз мелiзну i дасягаюць скалы, дзе нядаўна хавалiся шулёнкi, а далёка на ўсходзе пачынае матавым адценнем свяцiцца неба. Iдзе прылiў…
Варта заўважыць, што Магутны Арол усё радзей наведваў сваё патаемнае сховiшча. «Гэта мая начная туга ў бурлiвае надвор'е — ад хвалявання стыхiй у прыродзе, як правiльна тлумачыць Гэ-Гэ, — разважаў ён. — Бо я — увасабленне прыроды. Чаго мне лятаць туды? Калi мая галава не здольная прыдумаць новага жадання, дык, значыцца, i няма больш таго, чым я валодаю, i не трэба большага жадаць». А акрамя таго, ён у пэўнай меры зайздросцiў Плацiнаваму Абручу: «Я ж магу i сам зрабiць тое, што захачу цi што будзе неабходна, я — Аквiла Рэгiя, непераможны i найвялiкшы, — iнакш што ж я за „непераможны i найвялiкшы“, калi толькi i прашу дапамогi ў нейкага абруча?»
Баяўся ён таксама, што можа стацца: раптам цудам уцалее нехта з шулёнкаў, i тады… Цяжка было ўявiць, што будзе тады…
15
Бяссоннiца прыходзiла часам i ў спакойныя ночы, часцей у бязмесячную цiхую пагоду, калi па зямлi разлiвалася цёплая млявасць i свет шчаслiва замiраў, быццам упiваючыся сваёй бязмежнасцю i дасканаласцю, i зоркi гарэлi асаблiва блiзка i ярка. Магутны Арол запiраўся ў адным з самых аддаленых пакояў i сюды-туды крочыў там у адзiноце, знемагаючы ад хворых дум i незразумелых жаданняў. У гэтыя хвiлiны ён ужо не лiчыў, што з'яўляецца ўвасабленнем прыроды, а дасцiпнасцi i мудрагельства Гэ-Гэ здавалiся яму пустой балбатнёй. I вось, калi туга ўжо пагражала перайсцi ў роспач, ён выклiкаў Аракульку, i яны гутарылi.
— Што такое жыццё? — пытаўся ён, i яна адказвала:
— Жыццё — гэта рух.
— Ад чаго да чаго?
— З аднаго месца на другое.
На такiя тэмы лепш было б не гаварыць з Аракулькай — яшчэ нi разу падобная размова не прыносiла супакаення. Але слухаць гадкую лiслiвасць i пустазвонства Гэ-Гэ было яшчэ горш.
— Што рухае?
— Неабходнасць.
— Адкуль неабходнасць?
— Ад жаданняў.
— Адкуль жаданнi?
— Ад неабходнасцi рухацца.
— Дзе ж тут пачатак i дзе канец?
— Няма нi пачатку, нi канца.
— А смерць?
— Смерць — вяха.
— Што пасля?
— Цемра.
— Ах! — усклiкнуў аднойчы Магутны Арол. — Ёсць! Знайшоў! Мяне гняце прадчуванне цемры. I калi смерцi не будзе…
— Будзе, — прагучаў адказ.
— Але я магу стаць бессмяротны!
— Жывы труп…
— Пайшла вон!
Ранiцай ён раiўся са Строгiм Сарычом, i той асцярожна сказаў, што Яго Недаступнасць сталi горш выглядаць.
— Так нядоўга i да хваробы…
— Што ж, — усмiхнуўся Магутны Арол, — па-твойму, я магу памерцi?
— Гэтага не можа быць, Ваша Недаступнасць! Лекары Вашай Недаступнасцi лепшыя на свеце.
— Лекары, — паўтарыў Магутны Арол i паморшчыўся.
— Можа, — спачувальна сказаў сябра i дарадчык Строгi Сарыч, — Вашай Недаступнасцi неабходна было б на час адкласцi справы, гэтыя бясконцыя клопаты…
— Што ты называеш «на час адкласцi справы»?
— Паляванне! — Вочы Строгага Сарыча загарэлiся. — Паляванне — найвялiкшая асалода! За тым вунь цёмным лесам ёсць дзiвосныя паляны, i пасецца там мноства разнастайных чатырохлапых. Ваша Недаступнасць маглi б загадаць…
Праз дзень вылецелi. Акрамя Магутнага Арла, Старэйшага Сокала i Строгага Сарыча, тут былi яшчэ Спрытны Каршун, Гэ-Гэ i Элегантны Сакол-Каршачок, i ўсю групу эскартавалi стройныя чароды шулёнкаў, цювiкаў i канюкоў.
Паляванне было надзвычайнае. На палянах сапраўды пасвiлiся i адпачывалi шматлiкiя статкi разнастайнай жыўнасцi. Узлятаў i каменем падаў на ахвяру Строгi Сарыч, бясшумна наскокваў Спрытны Каршун, кiдаўся Старэйшы Сокал, лютаваў Элегантны Сакол-Каршачок. Але найвышэйшае майстэрства паказаў, вядома, сам уладар. Ён быў нястомны, iмклiвы, дакладны, грозны i статны. Ахвяра супрацiўлялася яму адзiн толькi мiг i адразу ператваралася ў крывавыя шматкi. Ён адзiн разарваў не менш за сотню трусоў i павалiў каля пяцiдзесяцi ланяў i коз. Галоўным у яго здзiўляючым таленце было — раптоўнасць. Стрымгалоў кiдаўся ён на цэль, свiдраваў яе позiркам, збiваў з ног, i ў наступнае iмгненне дзюба, кiпцюры i крылы завяршалi работу.