I я ўжо не наракаю на слотны вецер. Чары майго рамяства разнасцежваюць перада мною свет, дзе гадзiны праз дзве я твар у твар сутыкнуся з чорнымi драконамi i вяршынямi ў кароне сiнiх блiскавiц, дзе з надыходам ночы я вольны буду чытаць свой шлях па зорах.
Гэтак адбывалася наша баявое хрышчэнне, i мы адпраўлялiся ў дарогу. Гэтыя падарожжы часцей за ўсё заканчвалiся без прыгод. Мы спакойна, як прафесiянальныя плыўцы, ныралi ў глыбiнi нашых уладанняў. Сёння яны добра асвоены. Лётчык, механiк i радыст ужо не адпраўляюцца наўздагады, самалёт для iх — лабараторыя. Яны падначальваюцца гульнi стрэлак прыбораў, а не зменам краявiду. На даляглядзе ў змроку ўзнiклi горы, але цяпер яны перасталi ўжо быць гарамi. Цяпер гэта нябачныя сiлы, наблiжэнне якiх трэба вылiчыць. Радыст пры святле лямпачкi засяроджана занатоўвае лiчбы, механiк робiць значкi на карце, i лётчык выпраўляе курс, калi горы аднесла ўбок, калi вяршынi, якiя меркавалася абысцi злева, раптам моўчкi, у таемнасцi баявых прыгатаванняў развярнулiся проста перад iм.
А на зямлi дзяжурныя радысты, прыслухоўваючыся да голасу таварыша, усе разам засяроджана запiсваюць у свае журналы: «Нуль гадзiн сорак хвiлiн. Курс 230. На борце ўсё ў парадку».
Гэтак праводзiць палёт экiпаж сёння. Ён зусiм не адчувае, што ён у руху. Ён, як у адкрытым моры ўначы, вельмi далёкi ад люб-якога арыенцiра. Але маторы напаўняюць асветленую кабiну трымценнем, i яно зыначвае яе сутнасць. I прамiнае час. I за гэтымi цыферблатамi, радыёлямпамi, стрэлкамi творыцца нейкая невiдочная алхiмiя. Секунда па секундзе гэтыя патаемныя рухi, гэтыя прыглушаныя словы, гэтая пiльнасць рыхтуюць цуд. I наступае час, калi лётчык можа ўпэўнена прыпасцi да ветравога шкла. Вось яно, золата, якое ўзнiкла з нiчога: зiхацiць у кастрах пасадачнай пляцоўкi.
Але ж усе мы зведалi i такiя палёты, калi за дзве гадзiны лёту да пасадачнай пляцоўкi ты, агорнуты нейкай асаблiвай задуменнасцю, раптоўна адчуваеш гэткую сваю самотнасць, якую не змог бы адчуць i ў самым сэрцы Iндыi i адкуль ужо не спадзяешся знайсцi дарогу назад.
Так было з Мермозам, калi ён упершыню адольваў на гiдраплане Паўднёвую Атлантыку i на зыходзе дня наблiзiўся да Пот-а-Нуара. Некалькi хвiлiн перад iм звiвалiся i спляталiся хвасты трапiчнага ўрагану тарнада, быццам узводзiлася магутная сцяна, затым апусцiлася цемра i паглынула ўсе гэтыя падрыхтаваннi. А калi праз гадзiну ён пратачыўся пад хмары, то апынуўся ў нейкiм фантастычным царстве.
Марскiя смерчы, устойлiвыя i з выгляду нерухомыя, цягнулiся ўгору, як чорныя калоны храма. Разбухлыя ўверсе, яны падтрымлiвалi нiзкi змрочны купал буры, але праз разрывы ў купале падалi шырокiя сувоi святла, мiж калонамi на халодных плiтах мора ззяла поўня. I Мермоз, слiзгаючы ад аднаго фарватэра святла да другога, абмiнаючы гэтыя гiганцкiя калоны, дзе, безумоўна, грозна ракатала ўздыбленае мора, чатыры гадзiны прабiраўся па месячных тонях да выхаду з гэтых бязлюдных руiнаў храма. I гэтае вiдовiшча было такое ашаламляльнае, што Мермоз, ужо вылецеўшы за межы Пот-а-Нуара, заўважыў, што ён нават не паспеў спалохацца.
Мне таксама помняцца такiя моманты, калi апынаешся па-за межамi рэальнага свету: аднойчы радыёпеленгi, падаваныя сахарскiмi пасадачнымi пляцоўкамi, былi памылковыя на працягу ўсёй ночы, i мы, мой радыст Неры i я, былi зусiм збiтыя з тропу. Нечакана ўнiзе ў разрыве туману блiснула вада, я рэзка скiраваў да ўяўнага берага, але мы не маглi ведаць, як далёка заляцелi ў адкрытае мора.
Мы ўжо не былi ўпэўнены, што дабяромся да берага, бо магло не хапiць бензiну. Але i дасягнуўшы берага, трэба было яшчэ адшукаць пасадачную пляцоўку. А тут акурат i месяц пачаў заходзiць. Без паказчыкаў адхiлення, ужо глухiя, мы спакваля i слеплi. Поўня пагасала ў тумане, як бледная галавешка ў гурбе снегу. Неба над намi таксама зацягвалася хмарамi, i мы ляцелi памiж хмарамi i туманам, у нейкiм цьмяным, мёртвым свеце.
Аэрадромы, якiя адказвалi нам, не маглi паведамiць нам нашы каардынаты: «Не можам запеленгаваць… Не можам запеленгаваць…», — бо голас наш даходзiў да iх адусюль i нiадкуль.
I нечакана, калi нас ужо стала агортваць роспач, на даляглядзе злева ўспыхнула зiхоткая кропка. Бурная радасць ахапiла мяне. Неры падаўся да мяне, i я пачуў, што ён спявае! Гэта магла быць толькi пасадачная пляцоўка, гэта мог быць толькi яе маяк, бо ўначы ўся Сахара гасне i ператвараецца ў вялiзны мёртвы абшар. А тым часам агеньчык пагарэў трошкi i пагас. А мы ўзялi на яго курс — на зорку, якая была на даляглядзе i ўсяго на некалькi хвiлiн выглянула памiж хмарамi i посцiлкай туману…
А потым сталi з'яўляцца iншыя агеньчыкi, i мы з глухой надзеяй бралi курс на кожную з гэтых iскрынак. I калi агеньчык не згасаў адразу, мы падвяргалi яго жыццёва неабходнай праверцы: «Бачым агонь, — перадаваў Неры пасадачнай пляцоўцы ў Сiснеросе, — тройчы пагасiце i запалiце маяк». Сiснерос гасiў i зноў запальваў свой маяк, але ўпарты агеньчык, за якiм мы назiралi, не мiргаў, — непадкупная зорка. Не зважаючы на тое, што гаручае было на зыходзе, мы зноў i зноў пападалiся на залаты кручок, зноў i зноў быў ён для нас сапраўдным святлом маяка, сапраўднай пасадачнай пляцоўкай — i жыццём!.. Але нам зноў i зноў даводзiлася мяняць зорку.
Цяпер мы адчувалi сябе блукальцамi ў мiжпланетнай прасторы сярод сотнi недасягальных планет у пошуках адной сапраўднай планеты, нашай планеты, той адзiнай, дзе месцiлiся нашы звыклыя краявiды, нашы прыязныя дамы, наша пяшчота.
Тая адзiная планета… Я раскажу вам, што прыгадалася мне тады, хоць, мажлiва, гэта i падасца вам дзiцячым наiвам. Але i ў хвiлiну небяспекi застаешся чалавекам з усiмi чалавечымi турботамi, i мне хацелася пiць, хацелася есцi. Калi мы адшукаем Сiснерос, мы напоўнiм нашы бакi гаручым i прадоўжым палёт i прахалодным досвiткам прызямлiмся ў Касабланцы. Канец працы! Мы, Неры i я, пойдзем у горад. Там можна нагабаць невялiчкiя бiстро, якiя адчыняюцца на зары… Неры i я, мы ў поўнай бяспецы, пасмейваючыся з перажытай ночы, сядзем там за столiк i закажам цёплыя булачкi i каву з малаком. Мы з Неры прымем гэты ранiшнi дарунак жыцця. Гэтак старая сялянка дасягае свайго Бога праз маляваны абразок, наiўны медальён, ружанец: нам трэба размаўляць сама звычайнай мовай, калi мы хочам быць пачуты сваiмi. Уся радасць жыцця сканцэнтравалася для мяне ў гэтым першым духмяным гарачым глытку, у гэтай сумесi малака, кавы i хлеба, праз якую прычашчаешся да спакойных лугоў, экзатычных плантацый i жнiўных палёў, праз якую прычашчаешся да ўсёй зямлi. Сярод гэтай процьмы зорак мелася ж ведзе тая адна-адзiная, якая, каб стаць блiзкай нам, прыгатавала б нам на снеданне гэтую духмяную фiлiжанку.
Але неадольныя вёрсты пралеглi памiж нашай машынай i гэтай населенай планетай. Усе скарбы свету месцiлiся ў пылiнцы, згубленай у сузор'ях. I астролаг Неры, якi сiлiўся распазнаць яе, усё заклiнаў i заклiнаў зоры.
Раптам ён пхнуў мяне кулаком у плячо. На паперцы, пра якую папярэдзiў гэты тумак, я прачытаў: «Усё добра, я атрымаў цудоўную вестку». I я з трапятаннем сэрца чакаў, пакуль ён пiсаў мне тыя паўдзесятка слоў, што павiнны былi стаць нашым паратункам. Нарэшце я атрымаў яго, гэты дар неба.
Ён зыходзiў з Касабланкi, якую мы пакiнулi напярэдаднi вечарам. Не перададзены своечасова, ён нечакана дагнаў нас, заблуканых у моры памiж туманам i хмарамi, праз дзве тысячы кiламетраў. Пасланне зыходзiла ад дзяржаўнага кантралёра аэрапорта ў Касабланцы. I я прачытаў: «Месье дэ Сент-Экзюперы, я вымушаны прасiць Парыж накласцi на вас спагнанне: пры вылеце з Касабланкi вы развярнулiся занадта блiзка ад ангараў». Гэта была праўда, я развярнуўся занадта блiзка ад ангараў. Праўдай было i тое, што гэты чалавек з раздражненнем выконваў свае абавязкi. У канторы аэрапорта я пакорлiва выслухаў бы гэты папрок. Але там, дзе ён дапяў нас, ён быў не да месца. Недарэчна прагучаў ён сярод гэтых адзiнокiх зор, над гэтым лежбiшчам туману, над морам, якое дыхала пагрозай. Нам былi ўручаны нашы ўласныя лёсы, лёс пошты i лёс нашай машыны, мы ледзь выкручвалiся, каб выжыць, а гэты чалавек вывяргаў на нас сваю дробязную злапомнасць. Але замест таго каб абурыцца, мы з Неры адчулi неспадзяваную бязмежную радасць. Тут гаспадарамi былi мы, — ён памог зрабiць нам гэтае адкрыццё. Значыць, ён, гэты капрал, так i не заўважыў на нашых рукавах нашывак, так i не заўважыў, што мы цяпер капiтаны? Ён урываўся ў нашу замроенасць, калi мы ўтрапёна карагодзiлi недзе ля Вялiкай Мядзведзiцы цi ў сузор'i Стральца, i адзiным, што яшчэ здольна было ўсхваляваць нас у нашым становiшчы, магла быць хiба толькi гэтая здрада поўнi…