nombre.
La personaj pronomoj povas ricevi la finaĵon N (§12.2): Mi amas vin. Ilin
konas Karlo. Ĉu vi ĝin vidas? Elizabeto lavas sin en la lago.
11.2. Posedaj pronomoj
Se oni aldonas la finaĵon A al personaj pronomoj (§11.1), oni kreas
posedajn pronomojn:
mia
(la)... de mi §11.3
nia
(la)... de ni §11.3
via
(la)... de vi §11.4
lia
(la)... de li
§11.5
§11.2
105
Pronomoj
ŝia
(la)... de ŝi
§11.5
ĝia
(la)... de ĝi §11.5
ilia
(la)... de ili §11.5
onia
(la)... de oni §11.5
sia
(la)... de si
§11.6
Teorie ekzistas ankaŭ cia (§11.4) = “(la)... de ci”, sed cia normale ne estas
uzata. Oni uzas via kaj unu-nombre kaj multe-nombre.
La posedaj pronomoj estas difiniloj (§9.2). Ili enhavas normale la signifon
de la.
La posedaj pronomoj povas ricevi la finaĵojn J (§8) kaj N (§12.2) same kiel
aliaj A-vortoj (ĉiam J antaŭ N): mia ĉambro – miaj ĉambroj – mian ĉambron
– miajn ĉambrojn.
Noto: Iafoje oni renkontas posedajn pronomojn kun la fino “es” anstataŭ A: *mies*, *vies*, *lies*,
*ilies* k.t.p. La “es”-parto estas pruntita de la tabelvortoj je ES (§15.4), kiuj ankaŭ estas posedaj.
Tiaj posedaj pronomformoj estas neregulaj, sed tamen kompreneblaj. Kiel ŝercajn vortojn oni povus
ilin eble iafoje uzi, sed en serioza uzo ili estas nepre evitendaj.
Signifoj
Poseda pronomo similas al de + persona pronomo: mia ≈ (la) de mi. Sed de
(§12.3.2) havas tre multajn signifojn. La posedaj pronomoj havas nur
kelkajn el tiuj signifoj:
La normala signifo de poseda pronomo estas aparteno aŭ posedo
(§12.3.2.3): mia domo = “la domo posedata de mi, la domo kiu
apartenas al mi”, lia nazo = “la nazo kiu apartenas al li, la nazo kiu estas
parto de li”, ŝia lernejo = “la lernejo en kiu ŝi lernas/instruas (aŭ
simile)”, ilia lingvo = “la lingvo kiun ili parolas”.
Poseda pronomo povas ankaŭ montri aganton (§12.3.2.2): lia agado
= “la agado (farata) de li, la agado kiun li faras”. Poseda pronomo povas
havi tian signifon nur ĉe aga O-vorto: lia agado, iliaj klopodoj, via
atingo. De povas havi tian signifon ankaŭ ĉe pasiva participo: farita de
li, amata de mi.
Poseda pronomo povas kelkfoje montri sencan objekton (§12.3.2.2):
ĝia uzado = “la uzado de ĝi, la ago uzi ĝin”. Oni atentu, ke miskom-
prenoj ne ekestu. Ekz.: ŝia admirado normale signifas: “la admirado
fare de ŝi” (subjekta signifo). Se oni uzas ŝia admirado en la signifo “la
ago admiri ŝin” (objekta signifo), oni ne eraras, sed oni eble riskas mis-
komprenon.
En iaj frazoj pri ies korpoparto, vestaĵo aŭ simile, oni kutimas uzi al
(§12.3.5)-komplementon anstataŭ poseda pronomo: Mi lavis al mi la
manojn. = Mi lavis miajn manojn. Ili disŝirus al si la vestojn. FA2.88 = Ili dis-
ŝirus siajn vestojn.
106
§11.2
Pronomoj
11.3. Unua persono
Mi
Mi estas unu-nombra (kaj tute ne montras sekson). Mi kaj mia estas uzataj de
la parolanto por paroli pri si mem. En gramatiko tio estas ofte nomata “la
unua persono”:
• Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo. FE.9
• Promenante sur la strato, mi falis. FE.22
• La patro donis al mi dolĉan pomon. FE.10
• Tiu ĉi komercaĵo estas ĉiam volonte aĉetata de mi. FE.25
• Mi amas min mem. FE.18
• Mi foriras, sed atendu min, ĉar mi baldaŭ revenos. FE.42
• Ho ve, sinjoro, mia patrino forpelis min el la domo. FE.21
• Por miaj kvar infanoj mi aĉetis dek du pomojn. FE.14
• Kiam mi finos mian laboron, mi serĉos mian horloĝon. FE.20
• Mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti. FE.34
Ni
Ni estas multe-nombra (kaj tute ne montras sekson). Ni kaj nia estas uzataj
de la parolanto por paroli pri si mem kaj alia(j) persono(j). Ni povas signifi
mi kaj unu alia persono, mi kaj pluraj aliaj personoj, mi kaj ĉiuj aliaj homoj,
aŭ mi kaj vi. La pronomo ni jen inkluzivas la alparolata(j)n homo(j) n, jen
-
-
ne. Kiuj personoj estas inkluzivataj, povas montri nur la kunteksto:
• Ni vidas per la okuloj kaj aŭdas per la oreloj. FE.9 Ni = “mi kaj ĉiuj aliaj
homoj”.
• Ni disiĝis kaj iris en diversajn flankojn: mi iris dekstren, kaj li iris mal-
dekstren. FE.28 Ni = “mi kaj li”.
• Kiam vi ekparolis, ni atendis aŭdi ion novan, sed baldaŭ ni vidis, ke ni
trompiĝis. FE.40 Ni = “mi kaj aliaj homoj, sed ne la alparolato”.
• Neniam aliaj povas fariĝi pli feliĉaj, ol ni ambaŭ! FA2.32 Ni = “mi kaj vi”.
• Ni du laboris alterne. FA3.122 Ni = “mi kaj unu alia”.