objekton. La nerekta objekto estas tiu, kiu ricevas ion, aŭ tiu, kiu profitas aŭ
malprofitas de la ago. En Esperanto oni uzas ĉefe la rolvorteton al
(§12.3.5.1) por montri tiajn signifojn: Al leono ne donu la manon. FE.7 La re-
ĝidino donis al li glavon. FA1.198 Oni tiel malhelpis al mi, ke mi malbonigis
mian tutan laboron. FE.33
Ĉe iuj verboj ricevanto/profitanto/malprofitanto povas aperi aŭ kiel al-
komplemento, aŭ kiel objekto kun N-finaĵo. Tiaj verboj havas alternativajn
frazkonstruojn (§30.7).
132
§12.2.2
Rolmontriloj
12.2.3. N por mezuro
Mezuraj komplementoj kaj priskriboj ofte havas N-finaĵon. Plej ofta estas
tempa mezuro, sed aliaj mezuroj funkcias tute same.
Tempa mezuro
N-finaĵo ĉe tempa esprimo povas montri mezuron de tempolongo,
tempodaŭro aŭ ofteco. Tiaj esprimoj respondas al la demandoj: kiel longe? ,
(dum) kiom da tempo? , kiel ofte? k.s.
Plej ofte tempomezura N-frazparto estas komplemento de verbo:
• Mi veturis du tagojn kaj unu nokton. FE.29 = ...dum du tagoj kaj unu
nokto.
• Kiam li estis ĉe mi, li staris tutan horon apud la fenestro. FE.26 = ...dum
tuta horo.
• Mi saltadis la tutan tagon de loko al loko. FE.40
• Pri via fideleco al nia afero mi kompreneble ne dubas eĉ unu
minuton. OV.531
• Li estas morte malsana, li ne vivos pli, ol unu tagon. FE.31
• Volu sidiĝi kaj atendi momenton, ĝis mi finos la interparoladon kun tiuj
sinjorinoj. M.20
• La edziĝa festo daŭris ok tagojn. FA1.12
• Tio daŭris nur malgrandan momenton. FA1.136
• Ŝi ploris antaŭ li dum la sep tagoj, kiujn daŭris ĉe ili la festeno. Jĝ.14 La
festeno daŭris sep tagojn.
• Tiu ĉi malfeliĉa infano devis du fojojn en ĉiu tago iri ĉerpi akvon en tre
malproksima loko. FE.13 Por montri, kiom da fojoj io okazas, oni uzas
normale nur N-finaĵon. Oni povus uzi je (§12.3.1), sed tio estas malofta.
• Ŝi aĝis tridek jarojn. Moderna esprimo. Zamenhof dirus: Ŝi havis aĝon
de tridek jaroj.
• La horloĝo malfruas kvin minutojn. = ...per kvin minutoj. ...je kvin
minutoj.
Tempomezura N-frazparto povas ankaŭ esti priskribo de A-vorto aŭ E-vorto:
• Li estis dudek du jarojn aĝa. = ...je dudek du jaroj aĝa.
• La horloĝo estas kvin minutojn m
al frua.
• Mi aŭskultis paroladon de la prezidanto du horojn longan. La A-vorto
longan estas rekta priskribo de paroladon. La mezuro du horojn estas
rekta priskribo de la vorto longan. La N-finaĵo de longan estas objekta.
La N-finaĵo de du horojn montras mezuron de la longeco. En tiaj okazoj,
kiam rekontiĝas du malsamsignifaj N-finaĵoj, povas esti pli bone uzi je
(§12.3.1) por la mezuro: ...paroladon je du horoj longan. Se la A-vorto
§12.2.3
133
Rolmontriloj
staras post sia O-vorto, povas esti pli klare, se oni metas la mezuron post
la A-vorto: ...paroladon longan je du horoj.
• Unu momenton poste ŝi malaperis malantaŭ ili. FA1.194 Unu momenton
montras la kvanton de tempo, kiu pasis post io.
• Unu tagon antaŭe ni per niaj spionoj eksciis, ke Roller estas bone
enpeklita. Rt.62 Unu tagon montras tempan distancon. Unu tago pasis de la
eksciado ĝis tiu tempo, kiun montras antaŭe (= “antaŭ tiam”, “antaŭ tio”,
“antaŭ tiu tago” k.s.).
Rimarku, ke ne eblas uzi Unu tagon *antaŭ* ni per niaj spionoj eksciis...
Antaŭ estas rolvorteto (§12.3.4.1), kaj devas stari antaŭ io, kies frazrolon ĝi
montras.
Eblas uzi antaŭ kiel rolmontrilon de la tempodaŭro (§12.3.4.1) mem, sed tio
donas iom alian sencon: Antaŭ unu tago ni eksciis... = Unu tagon antaŭ nun
ni eksciis... = Hieraŭ ni eksciis... Tute simile oni uzas post kaj poste: Unu
momenton poste ŝi malaperos. (= Unu momenton post tiam ŝi malaperos. )
Post unu momento ŝi malaperos. (= Unu momenton post nun ŝi malaperos. )
Tempomezura N-frazparto povas ankaŭ esti priskribo de E-vorteca vorteto:
• Ŝi estas du jarojn kaj tri monatojn pli aĝa ol mi. Rimarku, ke N-pri-
skribo de pli aŭ malpli montras diferencon: Dek jarojn aĝa montras
aĝon. Dek jarojn (mal)pli aĝa montras aĝodiferencon.
-
• Mi tre bedaŭras, ke mi ne sciis Vian intencon kelkajn monatojn pli
frue. L1.322
• Mi alvenis duonan minuton tro malfrue, kaj tial maltrafis la trajnon.
Duonan minuton montras diferencon.
Tempomezura N-frazparto povas ankaŭ kunlabori kun tempa post-komple-
mento aŭ tempa antaŭ-komplemento por kune montri tempon. Tia N-fraz-
parto iamaniere priskribas la tutan postan komplementon (kune kun ĝia rol-
montrilo):
• Du tagojn post tio ŝi forveturis Norvegujon. FA4.186 Pasis du tagoj post
“tio”.
• Longan tempon post
kiam la Etern ulo donis al Izrael ripozon kontraŭ
ĉ iuj iliaj mal amikoj ĉirkaŭe, Josuo maljuniĝis, atingis profundan
aĝon. Js.23
• Ĉiu diskutota demando estas ja publikigita tri monatojn ant