Брама прапускала ўсіх – а варта сачыла ня надта пільна, бо які ж гэта горад без гандляроў і прайдзісьветаў, махляроў і бадзягаў, п’яніц і мантачоў.
Гэтак было калісьці. Але з таго часу, як кароль выправіўся на вайну, перад брамай перасталі тоўпіцца госьці і гандляры, усё менш народу прыяжджала ў горад, усё часьцей яна стаяла пустая, а то і зусім замкнёная. І ўсё часьцей вартаўнікі сядзелі на вежы цэлы дзень, трывожна ўзіраючыся ў далягляд за ўзгоркам, і ўсё часьцей тых, хто ўсё ж набліжаўся да брамы, каб трапіць у горад, дапытвалі і аглядалі, бо гэта маглі быць шпіёны іншаземных дзяржаваў. І ўсё радзей сяляне прывозілі тавар на рынак, бо людзі ў горадзе бяднелі, а кошты расьлі, дый у саміх сялянаў справы ішлі ня надта добра.
У той вечар вартаўнік Драхман прачнуўся ад стрэлу. Так, ён заснуў, увесь дзень углядаючыся ў трывожны, цёмны лес на даляглядзе, ад якога да брамы ішла паўколам шырокая дарога – і сам не заўважыў, як праваліўся ў сон. Сон быў нядобры: нібы прысеў Драхман па вялікай патрэбе, натужыўся, прыплюшчыў вочы, а калі адплюшчыў: сядзіць ён на слупе, такім высокім, што дух займае, і месца на канцы таго слупа хапае толькі для яго і ягоных расстаўленых ног. Паспрабуй падняцца ці ўхапіцца за што – і паляціш у прорву, толькі й застаецца, што сядзець у такой паставе і не варушыцца.
Таму прачнуцца было для Драхмана вялікай палёгкай. Падхапіўшы піку і асьцярожна вызірнуўшы з вузкай байніцы, ён пабачыў за некалькі крокаў ад брамы босага жаўнера, які, задраўшы галаву, абводзіў злоснымі вачыма гарадзкія муры. У руках жаўнера яшчэ дымілася стрэльба. А побач зь ім, апусьціўшы вочы, стаяла дзяўчына ў сіняй сукенцы і калупала пазногці. Можна было падумаць, што жаўнер напаў адзін на цэлы горад. І быў упэўнены ў сваёй перамозе!
Карацей, нічога не зразумела.
«Ты хто такі? – крыкнуў Драхман. – Ты страляў? Я табе зараз стрэлю!»
«Што, наклаў у штаны? – адгукнуўся жаўнер. – Думаў, вайна? Не, браце, вайна скончылася. З чым цябе і віншую! Адчыняй! Ды хутчэй варочай сваім тоўстым задам!»
Разважаючы, чаму той жаўнер так размаўляе – мае, пэўне, права? – Драхман спусьціўся да брамы, але адчыняць ня стаў. Паглядзеў у акенца, спытаў сувора:
«А ці ведаеш ты, што бывае за абразу каралеўскай варты? Я вартаўнік Драхман, я такіх, як ты, маю права адразу ў турму! Зараз арыштую імем караля – і табе на галоўнай плошчы бізуноў прапішуць! Ды столькі, што ні сесьці, ні ўстаць ня зможаш! А ну кажы, што табе трэба – і пакладзі сваю гармату!»
«Каму што прапішуць, гэта мы яшчэ пабачым! – дзёрзка адказаў жаўнер. – Пакуль мы ля Чорнай Скалы з басурманамі біліся, ты, Драхман, тут на вежы сядзеў, моцна спаў, добра жор! Калі ты яшчэ не дапёр, тоўстая скаціна, я – каралеўскі вястун Лёкса Шпуль! Яго Вялікасьць адправілі мяне з данясеньнем, а ты дрыхнеш тут, пакінуўшы горад без аховы, балбочаш, ды яшчэ пагражаеш. І ўсяляк замінаеш мне перадаць высокім асобам найважнейшую вестку! Раскажу ў палацы, як ты мяне перад брамай трымаў – і пойдзеш гаўно вазіць, замест таго каб на вежы сядзець спакойна на ўсім гатовым! Дзе гэта хто бачыў, каб каралеўскі вястун мусіў гадзіну ў браму грукаць і марнаваць порах, толькі каб цябе, тлустую асталопіну, пабудзіць!»
«Даруй, дружа! – замітусіўся Драхман, круцячы іржавае жалезнае кола, з дапамогай якога адчынялася брама. – Не пазнаў! Не падобны ты на вестуна, вось і даў я маху! Давай, давай сюды, заходзь!»