Dyskusji, która rozpoczęła się po wystąpieniu obu autorek i która wbrew przewidywaniom rozwijała się ospale, słuchałem ze ściśniętym sercem. Najbardziej Poszukiwany Terrorysta Świata opowiadał się po stronie Joanny, Królowa Kentu po stronie Marianny. Siostra Viola podkreślała zarówno terapeutyczny bezsens, jak i etyczną grozę wzajemnego odpisywania prac. Krzysztof Kolumb Odkrywca twierdził, że wprawdzie odpisywanie jest złem, ale że być może zło to podszyte było dobrem, dobrą mianowicie, choć bezwiedną wolą, ponieważ me da się wykluczyć, iż autorki rozpoznały w swych pracach niejaką bliźniaczość przygód i wspólnotę losów. Doktor Granada i terapeuta Mojżesz alias Ja Alkohol milczeli.
– W roku 1985 nikt nie był w stanie kupić żadnej flaszki za pięćdziesiąt złotych – odezwał się w końcu siedzący pod ścianą Don Juan Ziobro, pozornie rozstrzygając spór na korzyść Joanny.
Słuchałem werdyktu ze ściśniętym sercem, nie odezwałem się ani słowem, choć powinienem, niezawodnie powinienem, pod każdym względem powinienem zabrać głos, w końcu to ja byłem autorem obu spornych prac. Kiedy przywieziono mnie na oddział deliryków, miałem na sobie cuchnącą rzygowinami koszulę i nadające się do komisyjnego spalenia w piecu kotłowniczym spodnie. Nie miałem przy sobie ani złotówki, ani jednego papierosa, nie miałem bielizny, mydła, szczoteczki do zębów, nie miałem niczego. Już wszakże po tygodniu, a już z pewnością po dwóch tygodniach, jąłem opływać we wszelkie dobra. Teraz po sześciu miesiącach (odliczając przerwy, po których tu bez pamięci wracałem) mam na sobie wytworny, trawiasty dres. W górnej kieszonce bluzy pobrzękują pięciozłotówki, na stoliku nocnym piętrzą się banany, pomarańcze, czekoladowe cukierki i inne wiktuały. Gdy otworzę szufladę, widzę wprost nieskończone zapasy papierosów. Każda czekolada, każda pięciozłotówka, każda paczka cameli, każda puszka kompotu ananasowego oznacza co najmniej jedną napisaną przeze mnie konfesję deliryczną albo jeden dziennik uczuć.
Gdy po oddziale rozeszła się wieść (a rozeszła się ona jeśli nie lotem błyskawicy, to lotem strzały), iż w cywilu param się pisaniem, mało biegli w pisaniu delirycy jęli gremialnie zwracać się do mnie o, rzecz jasna nie bezinteresowną, pomoc. Pomagałem im wszakże z czystym sumieniem. Ja nie tyle pisałem za nich, co przelewałem na papier ich mówienie. (Oczywiście były przypadki, że trzeba było coś w czyimś imieniu zmienić – na przykład w imieniu Najbardziej Poszukiwanego Terrorysty Świata trzeba było wszystko napisać od a do z – ale na ogół pisałem pod ich nieświadome dyktanda. Oni opowiadali historie wzięte ze swego życia, ja zaś, nanosząc drobne tylko poprawki stylistyczne, praktycznie słowo w słowo notowałem ich mówienie). W końcu nie jest wielkim sekretem ani literackim, ani egzystencjalnym fakt, iż mówić umieją wszyscy, natomiast zapisać swe mówienie mało kto potrafi. Tak jest – niekiedy stylizowałem ich zbyt gładkie języki, by nabrały niezbędnej i przez to wiarygodnej chropowatości stylu, ale jeśli dla kogoś te stylizacje miały znaczenie i jeśli na kogoś wpływały, tym człowiekiem byłem ja, nie oni.
Nie byłem zatem pisarzem tworzącym na oddziale deliryków podpisywane obcymi nazwiskami fikcje. Byłem sekretarzem ich umysłów. Zarówno Joanna, jak i Marianna podyktowały mi swój nocny koszmar, ja zaś – jestem pewien – oba te koszmary zanotowałem literalnie i jestem pewien, że Marianna z wielkim przejęciem, z wielką pewnością i wciąż jeszcze z wielkim strachem mówiła o wyjętym z kieszeni męża banknocie pięćdziesięciozłotowym.
5. Prolegomena idealnego porządku.
Podobno nadmierna skłonność do porządku świadczy o kiepskim stanie nerwów, w moim wypadku to akurat się zgadza: mam nadmierną skłonność do porządku i mam nerwy w całkowitej rozsypce. Przedmioty nieustannie szturmują, trzeba im stawić czoło, prędzej czy później obraca się to w daremną walkę z wiatrakami, ale na chwilę, na skromnym obszarze czterdziestu ośmiu metrów kwadratowych (dwa pokoje z kuchnią), można je poskromić. Poza tym: najzwyczajniej w świecie zapomina się, zapomina się, gdzie się co położyło. Nie daję żadnych pyszałkowatych argumentów, nie głoszę z kabotyńskim napuszeniem, iż dla zajętego dociekaniami najwyższej wagi umysłu szkodliwą jest rzeczą nieustanne myślenie o drobiazgach, tak nie mówię, choć być może jest to prawda, tak nie mówię, choć prawie na pewno nie jest to prawda. Czy jabłko, które spadło na głowę Izaaka Newtona, było czy nie było drobiazgiem? Kosmiczny drobiazg? Nie ma innych drobiazgów jak kosmiczne. Ale do stu tysięcy furgonów beczek! Nie trzeba przywoływać zasad wszechświata w obronie nieustannie przepadających zapalniczek, portmonetek, dokumentów, piór wiecznych i kulkowych, długopisów, maszynopisów, książek, skarpet, popielniczek, szalików, rękawiczek und so weiter. Tak jak nie trzeba wytaczać w tej sprawie, w sprawie rozgardiaszu przedmiotów, argumentu “dociekań najwyższej wagi”. Nieustanne myślenie o drobiazgach nie musi rozpraszać “dociekań najwyższej wagi”, wystarczy, że rozprasza codzienne dociekania, a rozprasza je rujnująco, jeśli docieka się całymi zdaniami. Ja, na przykład, dociekam całymi zdaniami. Powiem więcej: z rozpaczliwym uporem utrzymuję się przy życiu dzięki myśleniu całymi zdaniami i nie jest to żaden grafomański trening literacki, choć dla literatury myślenie całymi zdaniami ma znaczenie pierwsze. Z dojmującą przykrością myślę o chwili, kiedy ostatnie akapity, zdania, fragmenty zdań sczezną w mojej głowie i zostaną tam nieczytelne rękopisy, widma nazw, majaki, koniec. Heroikomiczny wybór pomiędzy demencją a śmiercią nie bawi mnie w najmniejszym stopniu.
Kiedy się zatem myśli choćby tylko pojedynczymi, prostymi i nierozwiniętymi, ale jednak całymi zdaniami, to przecież i tak niepodobna nieustannie myśleć o drobiazgach, o tym, gdzie się położyło klucze. Klucze muszą być na swoim miejscu. Być może nieustanne układanie zdań o zaginionych kluczach to byłaby frapująca literatura dla wybranych, ale frapującą literaturę dla wybranych trzeba miarkować. Klucze muszą być na swoim miejscu. Klucze muszą być na swoim miejscu? Boże mój, Boże mój, który czynisz dla mnie wszystko, Boże mój, czyż ja po to układam ten traktat mojej rozpaczy? Czyż ja po to mitrężę godziny z piórem w garści? Po to, by mój wydelikacony mózg odkrył newtonowską prawdę, iż klucze muszą być na swoim miejscu? Dla takiej prawdy ja przegrałem życie? Dla takiej prawdy trzęsą mi się ręce i jeży wątroba? Dla takiej prawdy zstąpiłem na dno czeluści? Z drugiej jednak strony klucze muszą być na swoim miejscu. Gdyby Asia Katastrofa kładła klucze na swoim miejscu, kochałbym ją, byłaby miłością mego życia, miłością schyłku mego życia, bylibyśmy razem.
6. Asia Katastrofa.
Asia Katastrofa była piękna, mądra i wysoka. Same zalety. Poza tym, co dla mnie ma znaczenie pierwszorzędne, pierwszorzędnie się ubierała i używała pierwszorzędnych kosmetyków. Ale Asia Katastrofa wchodziła do mieszkania i pyk płaszczyk, pyk buciki, pyk torebka. Po kwadransie działania Asi na moim terytorium (terytorium zamieszkane przez nią – panieński pokój w podmiejskiej posiadłości – jest nie do opisania), na moim terytorium zaczynała się… Chciałem w pierwszym odruchu napisać: apokalipsa, ale nie, po pierwsze: zabrzmiałoby to jak na mój gust zanadto dowcipnie – apokalipsa po przejściu katastrofy, po drugie nie byłaby to prawda, nie zaczynała się apokalipsa, zaczynał się karnawał, stokroć zresztą przykrzejszy od apokalipsy, po apokalipsie zapewne nie byłoby co sprzątać, po przejściu Asi Katastrofy ja i należące do mnie przedmioty dochodziliśmy do siebie długo.