— Незвычайная справа прымусіла мяне сабраць вас,— звярнулася да ўсіх Ефрасіння. — Айцец Мікодзім прынёс атруту сэрцу майму. Забыўшыся, аб чым павінна дбаць святая царква, ашукаў ён людзей, якія ў закупе былі ў ягонага манастыра. Адправіў дзесяць чалавек у Віцьбеск, а сам аб'явіў іх беглымі. Людзі прыехалі і даведаліся, што яны не закупы ўжо, а рабы, разам з сем'ямі сваімі. Пайшла па Полацку слава пра нашы манастыры. Благая тая слава. А дасюль — слова не пачуць было дрэннага пра нас. Ці не так, айцец?
— Прападобная Ефрасіння, людзі тыя не дзесяць дзён, а дванаццаць прабылі ў Віцьбеску. Кожны табе скажа, што я меў права аб'явіць іх беглымі і ўзяць у манастыр за рабоў. Ды яны і так рабы — рэдка хто аддае свае даўгі і зноў становіцца вольным чалавекам. Якая ім розніца, кім лічыцца?
— Пасадзі цябе ў цямніцу, і, калі нават будуць даваць табе самую лепшую ежу і апрануць у дарагое адзенне,— будзеш ты адчуваць сябе шчаслівым? Чаму пачынаеш крыўдаю жыць? Адказвай!
— Нам зараз многа багацця патрэбна, каб расплаціцца з купцамі. Манастыр будуем, абраз новы заказалі, ды і кніг многа закупілі ў Візантыі.
— Манастыр будую я, а не ты. Калі я параіла епіскапу паставіць ігуменам у манастыр цябе, я думала, што будзе ў мяне сумленны і добры памочнік. Але не хачу я мець побач з сабой ліхвяра!
Айцец Мікодзім паваліўся ў ногі ігуменні. Ведаў — аднаго слова яе даволі, каб пагналі яго дзячком у самы глухі прыход. Тады — бывай вольнае, багатае жыццё!
— Я ж думаў — як лепей... Каб рабоў у нас было болей... Госпадам клянуся — ніколі такога не будзе!
— Устань, Мікодзім. Не варта такой асобе, як ты, валяцца ў нагах. Але ведай: даруючы табе сёння, не дарую наступны раз. — I ўздыхнула: —Многа несправядлівасці вакол і так, і не нам яе павялічваць!
Слыталася ў маці Яўстахіі:
— Сястра мая, няўжо сапраўды пусцее наша скарбніца? Яўстахія нізка схілілася перад ігуменняй:
— Папраўдзе так. Многа прыходзіцца плаціць купцам, што ўзяліся вазіць матэрыялы для манастыра. Не думаюць яны, што робяць угодную Богу справу, думаюць, як бы разбагацець на гэтым.
— Колькі яны бяруць?
— Дзесяць нагатаў, каб прывезці адно бервяно. Ефрасіння памаўчала.
— Добра. Я пагавару з епіскапам. Ім прыйдзецца рабіць гэта бясплатна. Сапраўды, на Божым храме захацелі разбагацець! Але вось што, сястра. Быў мне ў сне знак: трэба ў новы манастыр заказаць крыж, але такі, каб ён за ўсе крыжы ў Сафійскім саборы прыгажэйшы быў. Што скажаш?
— Цяжкавата будзе. Тым больш, што Лазар Богша зараз многа заказаў ад вялікага князя мае.
— Грошы возьмеш з майго асабістага закладу. А Богшу я наведаю сама.
— Ну, значыць, ён зробіць. Не бачыла я яшчэ ніводнага чалавека, які змог бы адмовіць табе, сястра Ефрасіння. Даў жа Бог табе такі дар!
Ефрасіння засмяялася. Дзіўна-радасна было чамусьці ў яе на душы. Можа, таму, што новы манастыр — яе мара — расце на вачах. Можа, таму, што працуюць яе школы, памнажаецца бібліятэка. А можа, таму, што на дварэ ярка свеціць сонца, зелянеюць пяшчотнай майскай зелянінай бярозы, па-вясноваму востра і прагна дыхае зямля. I люба жыць на белым свеце. I здаецца, што ніколі не памрэш, вечна будзе для цябе зямная прыгажосць!
Ціха і змрочна было ў вузкай келлі. Адно аднастайна рыпела пяро ў руцэ адзінокай жанчыны, што вось ужо некалькі гадзін не разгінаючыся сядзела над двума тоўстымі фаліянтамі, перапісваючы нешта. Час ад часу яна перачытвала напісанае, і радасная, задаволеная ўсмешка прабягала па яе вуснах. У келлі было пуста. Кнігі ды пляшачка чэрні з яшчэ адным свежым пяром — вось і ўсё, што ляжала на неабструганым драўляным стале. Грубы драўляны тапчан з накінутай на яго шэрай посцілкай па-сірочаму стаяў у куце. Затое ж на сцяне блішчаў каштоўным каменем абраз і пад ім — цудоўны, з рознакаляровымі эмалевымі насечкамі і залатымі пласцінкамі, крыж, зроблены майстрам Богшам. Ім хацела ігумення асвяціць царкву, якая імкліва вырастала ў Сяльцы.
Шэрае зімовае святло скупа клалася на засяроджаны твар перапісчыцы і яе белыя рукі з доўгімі вузкімі пальцамі.
Чарніца, якая амаль нячутна адчыніла дзверы, некалькі хвілін стаяла моўчкі, відаць, баялася патрывожыць жанчыну. Але тая сама павярнулася да чарніцы, і вочы яе адразу зрабіліся халоднымі.
— Што там такое здарылася?
— Ваша сястра Звеніслава чакае,— сціснуўшыся, прашаптала тая і амаль подбегам вылецсла за дзверы. Ігумення азірнулася. Ніяк не можа строгае схімніцкае жыццё справіцца з гэтым дзеўчаняткам! Прыйшла яна сюды бледная, папалоханая вялікай бядой: баярын Васілька патрабаваў яе ў халопкі замест доўгу, які вінен быў яму бацька, каваль Пуцята.