Вартаўнік. Хуценькі Петрачок.
Скарына (зацікаўлена). Хто, хто?..
Вартаўнік. А-а-а… Петрачок у нас у Полацку быў, сусед, рухавы такі чалавек. Адначасова мог канём правіць, бручку грызці і малую патрэбу спраўляць. Хуценькім Петрачком і празвалі.
Скарына. Дык я ж яго ведаю. Не раз на чужыне ўспамінаў небараку, калі сам не ведаў, за што раней ухапіцца. I вучня свайго Пятра Мсціслаўца Хуценькім Петрачком называў, калі той адначасова кідаўся і фарбу варыць, і набор ліць, і гравюру рэзаць.
Вартаўнік. Можа, твой Мсціславец і яшчэ што такое незразумелае мог, а наш палачанін толькі тое, што я пералічыў…
Скарына (нечакана). А раптам мальцы з дарогі саб’юцца, не даедуць…
Вартаўнік. Мае мальцы саб’юцца?!. Лявонка ўжо звечара дома — Анэлька не нарадуецца, а за Андрэйку непакоіцца і нават плача — бог ведае, дзе тая Вільня і што там за біскуп. Ведаў я аднаго — за вярсту на казе не пад’едзеш.
Скарына (ускоквае з месца). Лявонка вярнуўся з Гданьска?!.
Вартаўнік. I не адзін — калі ўсё будзе ціха, прывяду я табе сёння пляменніка.
Скарына абдымае Вартаўніка, цалуе яго.
Не абдымайся — я не баба і тым больш не дзеўка. А пляменнік прасіў, каб ты напісаў усе паперы, якія вам у судзе на карысць будуць. Я, кажа, у судовых справах ні выплюнуць ні праглынуць.
Скарына. Затое мне ў іх давялося не аднаго сабаку з’есці.
Вартаўнік. Тады пішы і мяркуй, як мы за тваю адседку некаму бакі намнём.
Скарына (весела, узбуджана). Ды давядзецца ўжо!.. (Ціха.) А пляменніка Рамана сюды не вядзі — пастка ўсім тром. Закрыецца — не вылезем.
Вартаўнік. Сапраўды, гэта нікому не ў шапку, як нячысцік падкоціцца. (Вяртаецца, вымае з-за пазухі скрутак.) Аладкі з’ясі. Анэльчыны, з макам.
Скарына (бярэ скрутак). Еш дурань, бо то з макам…
Вартаўнік. Не забыўся полацкай прымаўкі?..
Скарына. Памятаю…
Вартаўнік выходзіць. Грымяць запоры.
Сцэна зацямняецца.
IX
З успамінаў Скарыны
Кёнігсберг. Герцаг Альбрэхт праглядае ліст з падвешанай да яго пячаткай. З’яўляецца Скарына.
Скарына (з паклонам). Рады вітаць вас, пан герцаг…
Альбрэхт. Рады вас бачыць, шаноўны доктар. Мне ўчора сказалі, што вы атрымалі ад сваіх блізкіх нядобрую вестку, якая вымагае часовага ад’езду з Кёнігсберга.
Скарына. Так, ваша міласць, і толькі таму, каб знайсці справядлівасць у судзе і абараніць свае маёмасныя правы, парушаныя несумленнымі людзьмі… Хоць больш за ўсё мяне занепакоіла раптоўнае пагоршанне здароўя жонкі… Пры ёй двое малых.
Альбрэхт. Вельмі вам спачуваю.
Скарына. Шчыра дзякую.
Альбрэхт (крыху напышліва). Спадзеючыся на наша хуткае спатканне, калі вы вернецеся да нас з сям’ёю, і пацвярджаючы нашы самыя сардэчныя да вас адносіны, мы рады дапамагчы вам нашай просьбаю да слаўнага друга нашага канцлера Гаштольда быць да вас уважлівым і спагадлівым.
Скарына. Сардэчна дзякую вам.
Альбрэхт. Мне надзвычай прыемна зачытаць наша пасланне да пана канцлера, каб тым самым яшчэ раз выказаць нашу вам глыбокую павагу і самыя высокія ацэнкі вашай годнасці. I не доўгага нашага знаёмства было дастаткова, каб мы палюбілі вас назаўсёды.
Скарына. Вельмі крануты. Вельмі…
Альбрэхт (не гучна, але ўрачыста чытае пасланне). «У абарону пана Францыска Скарыны з Полацка, доктара медыцыны.
Да пана Гаштольда, 16 мая.
Паклон шлём і ўсякае зычанне са шчырай гатоўнасцю нашай да ўчынення рознага роду міласцей. Знакаміты і высакародны, з выдатных сяброў найдаражэйшы.
Не так даўно прыбыў пад нашу ўладу выдатны і шматвопытны муж Францыск Скарына з Полацка, доктар прыгожых мастацтваў і медыцыны, даравіты выкладчык, падданы Вашай высокай Міласці і найслаўнейшага горада Вільні грамадзянін. Звярнуўшы ўвагу як на яго сапраўдны і дзівосны талент, так і найвышэйшае майстэрства, якое ён дэманструе са здзіўляючым бляскам і вопытнасцю, якую набыў, відаць, не інакш як толькі праз сваю шматгадовую працу і падарожжы дзеля пазнання мноства ведаў, мы міласціва прыпісалі яго да ліку і кола нашых падданых і верных мужоў і паставілі яго ў рад тых, да каго прыхільна адносімся…