I nie dopuśćcie by ludzie nie-robotnych rąk brali udział w tych wymiennych sprawach, gdyż ci chcą słowami płacić za wasz trud.
Im powinniście rzec: „Pójdźcie z nami w pole, lub z braćmi naszymi na morze ruszajcie, by zarzucać sieć;
„a ziemia i morze będą dla was łaskawe, jako i dla nas są hojne”.
A jeśli zbliżą się ku wam pieśniarze, tancerze, czy też grajkowie, dary ich także przyjmijcie do wymiany,
bowiem oni również są jako żeńcy, co plony zbierają i kadzidła; a to, co przynoszą, choć z marzeń utkane, przecie duszy waszej za szaty i za pokarm służy,
A zanim opuścicie rynek, baczcie by nikt nie odszedł z pustymi rękami;
gdyż Duch, ziemi — Zarządca nie uśnie spokojnie na skrzydłach wiatru,
zanim potrzeby najmniejszego z pośród was nie będą zaspokojone.
O Zbrodni i Karze
Wystąpił teraz jeden z sędziów miasta i rzekł: mów nam o zbrodni i o karze.
A on odpowiedział, mówiąc:
Gdy dusza twa oddala się i wędruje gdzieś z wiatrem, gdyś jest sam i bez żadnej ochrony, wówczas to popełniasz zło i czynisz krzywdę innym, a przeto i sobie samemu.
I za to popełnione zło będziesz musiał kołatać daremnie i czekać czas dłuższy, niedostrzeżony, u bram świętych i błogosławionych.
Boski Duch w tobie jest jako ocean
— nieskalany wieczyście.
I jako eter przestrzeni unosi tylko uskrzydlony twór.
I jako słońce jest on,
nie zna chodów krecich, ani też szuka wężowych jam.
Lecz nie tylko boski Duch zamieszkuje twoją istotę.
Wiele jest jeszcze w tobie ludzkiego, a niejedno ludzkim jeszcze nie jest; to jest jako karzeł, bez kształtu i bez wyrazu, co błąka się śpiący wśród mgły, szukając jakby się obudzić.
Będę mówił teraz o człowieku w was, gdyż to on, a nie boski wasz Duch, ani też karzeł, co błądzi we mgle, wie czym jest zbrodnia i za zbrodnię kara.
Nieraz słyszałem was mówiących o tym, który popełnia zło
jakoby nie był jednym z was, a raczej obcym, co samozwańczo wtargnął w wasz świat.
Lecz ja wam powiadam, że tak jak święty i sprawiedliwy, nie może się wznieść wyżej ponad najwyższe w każdym z nas,
tak nędzny i niegodziwy nie może upaść niżej aniżeli to, co w każdym z nas jest najniższe.
I jako ani jeden nie pożółknie liść bez milczącej świadomości drzewa,
tak i czyniący zło, nie może go popełnić bez ukrytej woli wszystkich nas.
Razem kroczymy wszyscy, jednym wielkim pochodem ku Bogu w nas.
A sami jesteśmy wędrowcem i sami sobie drogą.
A gdy jeden z nas potyka się i pada, pada on i za tych, którzy idą za nim, gdyż przestrogą im służy, — ostrzega o kamieniu, na którym potknąć się
może każdy;
ale i tym, co idą przed nim upadkiem swym służy, tym, co choć szybszy i pewniejszy mają krok, jednak nie usunęli z drogi fatalnego kamienia.
Powiem wam również — choć wiem, że słowo to ciężarem
położy się na wasze serca:
zamordowany nie jest wolny od odpowiedzialności za swą własną śmierć; ani ograbiony za utratę swoją.
Sprawiedliwy nie jest wolny od odpowiedzialności za czyny zbrodniarza,
a człowiek czystych rąk nie jest nietknięty przez winę złoczyńcy.
Zaprawdę powiadam wam, czyniący zło jest nieraz
sam ofiarą skrzywdzonego;
a jeszcze częściej skazany i potępiony niesie ciężar za tych,
których nie tknął sąd i nie pohańbiła wina.
Nie można oddzielić człowieka sprawiedliwego od nieprawego,
czyniącego dobrze, od czyniącego źle,
bowiem obaj stoją nierozdzielni przed obliczem słońca, razem,
jako biała i czarna nić w jedną wplecione tkaninę.
A gdy czarna nić pęka, tkacz musi sprawdzić moc całej tkaniny i sam warsztat poddać badaniu.
Jeśliby, który z was chciał sądzić wiarołomną żonę, niechaj też serce jej męża położy na szalę i duszę jego równą wymierzy miarą.
A ten, co by chciał wychłostać krzywdziciela, niech spojrzy bacznie w sumienie skrzywdzonego.
A jeśliby, który z was, w imię sprawiedliwości chciał karać i siekierę przyłożyć do zatrutego drzewa, niech wpierw starannie obejrzy korzeń jego;
a zobaczy, iż korzenie drzew, tak dobrych jak i złych, owocujących jak i bezpłodnych są razem splątane i w cichym sercu ziemi przeplatają się wzajem.
A wy sędziowie, co chcecie być sprawiedliwi, jakiż wydacie wyrok na tego, co choć uczciwy w zewnętrznym postępowaniu, złodziejem jest we wnętrzu swoim?
Jaką karę wymierzycie temu, co zabija ciało, lecz wpierw sam był zabity na duchu?
A jak osądzicie tego, co oszustem jest w czynie i ciemięzcą,
ale sam jest też zelżony i pełen męki?
A jak byście ukarali tych, których wyrzut sumienia znacznie jest większy niźli ich przestępstwo?
Czyż wyrzut nie jest sprawiedliwością wymierzoną wedle prawa,
któremu zdajecie się chcieć służyć?
Wszak nie macie mocy w bezwinnym sercu zbudzić wyrzutu,
ani też uwolnić odeń duszę winowajcy.
Wyrzut ten, niewołany, będzie krzyczał po nocach, by zbudzili się ludzie i spojrzeli po sobie.
A wy, co chcielibyście zrozumieć sprawiedliwość, jakże możecie to osiągnąć zanim nie spojrzycie w pełni światła, na wszystkie czyny człowieka?
Dopiero wówczas poznacie, iż ten, który stoi prosto, i ów drugi, co upadł, to ten sam człowiek, gdy postępuje w słabym brzasku, pomiędzy nocą swego karłowatego istnienia, a jasnym dniem boskiego w nim Ducha;
i ujrzycie również, że kamień węgielny świątyni nie leży wyżej aniżeli najniższy głaz w jej fundamencie.
O Prawach
A na to prawnik się ozwie: lecz cóż tedy z naszymi prawami, Mistrzu?
A on odpowiedział:
Lubujecie się w stanowieniu praw, lecz jeszcze większą znajdujecie rozkosz w łamaniu ich.
Jesteście jako dzieci, co bawiąc się nad brzegiem oceanu, wznoszą wieże z piasku wytrwale, by je za chwilę ze śmiechem wywrócić.
Ale gdy tak piaskowe wznosicie budowy, ocean, coraz więcej i więcej piasku przynosi na brzeg, a gdy wywracacie je, śmieje się wraz z wami.
Zaprawdę, ocean zawsze śmieje się z niewinnym.
Ale cóż rzec o tych, dla których życie nie jest oceanem, a przez ludzi stanowione prawa nie są im jako wieże z piasku;
których życie jest skałą, a ustawa dłutem, którym chcą w niej wykuwać kształt im samym podobny?
Cóż rzec o kalekim, co nienawidzi tancerzy?
O wołach, co swe jarzmo kochają, a jelenia i łosia poczytują za zbłąkane i pomylone włóczęgi leśne?
Co powiedzieć o starym wężu, który sam nie umie skóry swojej zrzucić, a wszystkich innych gołymi i bezwstydnymi nazywa?
I o tych, co na uroczystość weselną jawią się najpierwsi, a opuszczają ją, obżarci i przemęczeni, głoszą, iż każda uczta jest wykroczeniem, a wszyscy biesiadnicy — łamiącymi prawo?