- Хопіць, хопіць! - адцягнула іх бабуля ад акварыума. - Садзіцеся снедаць... Ды будзем кактусы садзіць.
На кухні ў куточку ляжалі цэлафанавыя мяшэчкі з зямлёй, гравіем, крошкай мармуру, вугалем, бітай цэглай, кавалачкамі старога тынку. Ляжалі пірамідкаю і дзіцячыя кубікі. Толевы і Колевы кубікі. Праўда, яны ўжо і не кубікі, у іх не хапала па адной бакавінцы, а ў донцах былі папрапальваны дзіркі.
- Ой, а нашто вугаль? Хіба кактусы на вугалях растуць? - спытаў Толя.
- Глеба ад вугалю здаравейшая, плесня ў ёй не заводзіцца.
- А каменьчыкі? Будзеце вучыць нас у каменьчыкі гуляць?
- Вы ж не дзяўчынкі. З гэтага ўсяго будзем рабіць сумесі, глебу для кактусаў.
- Хай Коля пачакае, я хамяка пакармлю! - успомніў Толя. Нахіліўся да фанернай скрынкі-доміка, якую зрабіў нядаўна тата і куды перасялілі Гаўрыка.
Хамяка ў скрынцы не было. Толя нават логава яго патрос, анучку, шкарпэтку і вату - пуста. А дзверцы зачынены, нават на кручок зашчэплены, на месцы і накрыўка-рашотка. Не мог жа Гаўрык уцячы так, каб і дзверцы за сабою зашчапіць!
- Ён цераз верх вылез, - сказала бабуля. - Толькі цераз верх! Падмасціў сабе пад ногі анучу, ускарабкаўся па сценцы, падняў носам накрыўку...
Забылі пра снеданне, шукалі хамяка... Усюды, па ўсіх пакоях. На кухні ва ўсіх закутках, пад буфетам і плітою грэблі палкаю. Глядзелі і ў пліту - няма!
- Нідзе ён з кватэры не дзенецца, - сказала бабуля, паглядзеўшы на Толю.
Той ужо кусаў губы, каб не расплакацца.
- Ага! Нідзе! Мо ў акно вываліўся, забіўся! - шморгаў Толя носам.
Бабуля падышла, праверыла зашчапку ў акне, змерала вачыма вышыню ад падаконніка да форткі. Бачылі раз, як разгульваў хамяк па падаконніку. Але каб выкінуцца ў фортку?! Такога не магло быць.
Пагнала Толю і Колю за стол.
А паснедалі, то было хоць разарвіся. Цягнула і ў спальню да акварыума; цікава было і глядзець, як бабуля робіць на газеце сумесі. Яна то падсыпала ў кучку аднаго, то дамешвала другога, то дабаўляла трэцяга. Пад кожны кактус - свая сумесь. Толя трошкі памог бабе, прынёс з пакоя пінцэт, савок і некалькі кактусікаў на паперках - тых, што з каранямі.
- У кожнага свой густ, кожнаму трэба ўнаравіць. Тады і расці будуць добра, і цвісці, - гаварыла бабуля лагодным голасам. Сыпала на дно вазончыка жменьку гравію, жменьку сумесі, апускала на горачку карані кактуса і дасыпала зверху саўком да самага краю. Стукала вазончыкам па падлозе і, калі сумесь ушчыльнялася, асядала, засыпала зверху крошкай ці гравіем. - Во... На, палі гэтага, кропель дваццаць - трыццаць... І вунь таго. А гэтых не трэба, хай дзён колькі без вады пастаяць. Я ў іх карані ўкарочвала.
- Пятнаццаць ужо! - прыбег на кухню Коля. - А мо і больш, я збіўся...
Не ўтрываў, пабег палічыць малявак і Толя. Семнаццаць! А яшчэ ўбачыў: мечаноска ляжыць на дне, прыціснуўшыся жыватом да шкла, нібы ахалоджвае жывот, студзіць. Да яе падпаўзла куклянка і спрабавала зачапіць. Рыбка паволі, няўклюдна адплыла ўбок.
А на кухні бабуля ўжо кончыла пасадку кактусаў. Пачала «ўкараняць» тыя, што без карэнняў. Але як? Смех, дый годзе. Пазакрывала шклянкі і кубкі кавалкамі газеты, папрывязвала іх, каб не спадалі. Зверху ў паперы папрарывала дзіркі і пінцэтам пасаджала ў іх кактусянят.
- А вады і забыла паналіваць! - спахапілася яна. Выняла па адной дзетцы (у некаторых кубках было адразу па тры, па чатыры), у дзіркі асцярожна наліла вады. Але так, каб кактусы да яе не дакраналіся. Яны павінны вісець над вадою.
Потым бабуля вылоўлівала сачком з акварыума малявак, перасаджвала ў слоік з вадою.
- Ой, яны ж, мабыць, есці хочуць! Чым іх карміць? - занепакоіўся Коля.
- Першыя суткі можна ім нічога не даваць, - сказала бабуля.
Але пад вечар сама не вытрымала. Расцерла ў вадзе згустачак кіслага малака - з чвэрць гарошыны. Маляўкі віравалі і хапалі малюсенькімі, як голкай ткнуць, роцікамі мікраскапічныя церушынкі малака. Нават адштурхоўвалі адна адну. Толькі нарадзіліся, а ўжо барацьба за існаванне!
Бабуля запісала ў «Дзённіку назіранняў» пра малявак. І пра мечаноску: зусім захварэла, ужо два дні нічога не есць. І пра хамяка - зноў знік...
Вечарам, як сабраліся ўсе за сталом, многа гаварылі пра падзеі ў акварыуме. А потым мама сказала, што трэба не забыць купіць заўтра кветкі. Бо зранку ў нядзелю могуць і разабраць усе. А не ісці ж дзецям у школу з пустымі рукамі.
- Я сама куплю, я не забуду, - сказала бабуля.
Гаманілі - і не адразу пачулі, што ўверсе недзе зашорхала. Потым пачулі добра - шалпоча нешта... на буфеце. «Мыш?!» - прашаптаў тата і асцярожна зняў з буфета кардонную каробку з-пад боцікаў, у якую складвалі старыя газеты. Складвалі абы-як, частка ляжала краямі на борціку, і пад імі ўтварылася нібы норка. Прыўзняў тата газеты - ён, Гаўрык! Глядзіць здзіўлена на ўсіх... Надраў, нашкуматаў газет, зрабіў сабе логава. У другім кутку каробкі - кучка наструганага зубамі бурака, бульбы, нейкія скарыначкі, крошкі, костачка слівы. Ламалі галаву: як ён мог забрацца на буфет?