вось бацькі, пакідаючы спадчыну старэйшаму сыну, і выпраўлялі малодшых з дому, а тыя, не знаходзячы прытулку на радзіме, плылі за мора… праз гэтую праблему (недахопу ўрадлівай зямлі!) прайшлі ўсе народы ў пэўны час, але ж беларусы не ішлі некуды, а сядзелі ў сваіх балотах… во-во, якраз у прыродзе, у тым, што нас акаляе, і ёсць розніца між беларусамі ды шведамі; спачатку, у Швецыі, ён здзівіўся: наколькі тут падобныя да беларускіх людзі і падобны ландшафт: тыя ж бярозкі ды хвойкі, узгоркі
ды раўніны, але аснова якая? — у беларусаў пясочак, балота, а ў шведаў — скала… ці трэба далей тлумачыць пра стрыжань народа, пра мяккасць беларусаў — славутую талерантнасць, — якая імкнецца хоць бы захаваць тое, што маеш, і пра імкненне шведаў да новага… аднак Швецыя далёка, а зусім побач цяпер Японія — менш за паўсотні кіламетраў па вадзе — і таму, так і хочацца сказаць, што, як гэта ні парадаксальна гучыць, найбольш блізкі па менталітэце да беларусаў народ — японцы, зрэшты, дакладней
будзе гучаць, што беларусы з усіх славянаў ці еўрапейцаў найбольш блізкія да японцаў, з тою толькі розніцаю, што японцам — як і беларусы, кансерватарам па натуры — пашанцавала жыць і развівацца ў герметычным свеце — на асобным востраве, дзякуючы чаму яны змаглі захаваць сваё, захаваць сябе, свае традыцыі, і далося ім гэта лягчэй, чым беларусам, бо беларусы маюць вакол сябе настырных суседзяў; а таму японцы ёсць тое, кім маглі б стаць беларусы, каб жылі на асобным востраве, а беларусы,
ёсць тое, кім маглі б стаць на мацерыку японцы, калі б мелі такіх суседзяў, якіх маюць беларусы… а да Японіі яму цяпер так блізка, што, здаецца, руку працягнеш у цемру — і намацаеш скалу, японскую будыніну на беразе, твар японца, што выйшаў папаліць люльку (цыгарэту) перад сном і пазірае ў бок Курылаў… японцы — паўднёвыя людзі, і іх цягнула яшчэ далей на поўдзень, і ў гэтым была іх памылка: яны не пайшлі адразу — не чакаючы расейцаў — на поўнач, бо ім да пары да часу хапала свайго,
а пра будучыню яны не думалі, як і беларусы… і што яго, дурня, пацягнула на гэтыя Курылы, чаго ён не бачыў на тым Кунашыры? які ён Кунашыр насамсправе?.. тлум, святло адзінкавых берагавых ліхтароў на тлустых — сіня-чорных, а пад святлом зялёных — хвалях (ноч, тры гадзіны ночы — час Тыгра), яны выгружаюцца з цеплаходзіка на платформу (так называецца штосьці кшталту парома з буксірам), якая сустрэла іх за сотню метраў ад берага; ён прыгадаў старажытную мудрасць, спачатку прыдуманую
ім самім, а потым вычытаную ў кагосьці з класікаў, якая сведчыць: адзінае, што належыць нам на гэтай зямлі, гэта не нейкія рэчы, а толькі нашыя думкі, з якімі мы прыходзім сюды, якія нараджаем і множым тут і з якімі паміраем, і таму дастаў свой любімы сцізорык і падараваў яго капітану-земляку — то быў знакаміты швейцарскі дарагі ножык з больш чым дваццаццю «прадметамі», у тым ліку і нажнічкамі, якімі ён параіў капітану падстрыгаць свае «мулявінскія» вусы… а потым і яго падхапіла і панесла на сабе
ўсеагульная ўзрушанасць, узбуджанасць, радасная мітусня тых, хто сустракаў, што прыйшла на змену стоме і тупой абыякавасці прыбылых; на беразе раптам усе «прачнуліся» і некуды пабеглі, пачалі караскацца па крутой сцяжыне проста ў неба, на высокі ўзгорак перад вачыма, ён пачуў: «у гасцініцу… месцаў усім не хопіць…», пабег таксама, пашкробся ўслед за іншымі на гару, уляцеў у двухпавярховы драўляны будыначак з непрыкрытай бельмаватай лямпачкай над уваходам — адзіная пляма святла ў гэты час на востраве; адміністратарка хутка прыняла-рассяліла ўсіх —
каго на ложак, каго на раскладушку, а апошніх проста на падлогу: тут так прынята — тут усе свае, тут іншыя патрабаванні да ўласна «гасціннасці»; ён адразу прылёг, яму невыносна хочацца спаць, вочы зліпаюцца… і ён засынае, закалыханы акіянам: ложак гойдаецца пад ім, нібыта ён яшчэ плыве, камяк сліны стаіць у горле, галава мутная-мутная… і прачынаецца ранкам у тым жа гармідары: нагу няма куды паставіць ад целаў, прачынаецца гэткі ж сонны, нявыспаны… сонца свеціць проста ў вокны і знаходзіцца якраз
на ўзроўні вокнаў: такога ў Беларусі не ўбачыш; сонца вялізнае, чырвонае, як на японскім сцягу, ужо гарачае, але яшчэ не сляпучае, пакой поўны мужчынаў — нехта прачнуўся і лыпае неўразумела, як і ён, нехта яшчэ храпе ва ўсю моц, у пакоі душна, млосна, бы ў парылцы, Ён уяўляе, які тут смурод стаіць для свежага чалавека з вуліцы, і моўчкі, ціхенька, як між магілаў — толькі б не наступіць, прабіраецца да дзвярэй, яго яшчэ трохі кідае ўбакі — рэшткі «качкі», нібыта ідзе ён не па цвёрдай зямлі, а па палубе,