“Ты ведаеш, Мойра, — вырвалася ў мяне, — я б аддаў усю іх грэбаную бессмяротнасць за тое, каб проста нейкі час пажыць з табой ля лесу, ці ля той жа ракі, займацца чым-небудзь, што мяне цікавіць, а потым састарыцца і памерці”.
Мойра змянілася ў твары.
“Замаўчы. Усё гэта пустое, і твае надзеі — таксама. Усё навокал — пустата. Хіба твае доказы не сцвярджаюць гэта?”
“Мы заробім грошы, купім неабходныя дакументы і з’едзем адсюль. Што тут такога, чаго нельга выканаць?” “Не вырашай за мяне, Берташ”.
“Я прыехаў сюды толькі, каб быць побач з табой, Мойра. Я мала часу ведаю цябе, але я не ад-ступлюся”.
“Як ты напамінаеш свайго бацьку. Гэта твая катэгарычнасць...
Калісьці многія ў нашай лабараторыі былі таемна закаханыя ў яго.
Нягледзячы на ўзрост. А былы ён і цяперашні ты нават знешне падобныя. Мне вельмі смешна, калі я пабачыла цябе ў горадзе, загрыміраванага пад “каляровага”, ха-ха-ха”.
“Мастак, пра якога ты казала... Ён у цябе закаханы?”
“Я павінна падтрымліваць яго веру ў сябе і тое, што ён задумаў.
Ён хоча распісаць храм па-новаму. Адлюстраваць на сценах адказ на тры асноўныя пытанні, якія калісьці ставіў, як ён кажа, перад сабой вялікі старажытны мастак Поль Гаген, але, быццам, так і не здолеў адказаць”.
“І што гэта за пытанні?” “Хто мы, адкуль мы і куды мы ідзём”.
“Грандыёзна, — сказаў я. — Але ж... але ж гэта будзе не што іншае, як адказам на доказы. Мы з ім ідзём, такім чынам, адным шляхам”.
Ежа даўно знікла. Мойра сабрала са стала дзве разавыя пластыкавыя талеркі, але не выкінула ў сметніцу. Бутэлька з віном апусцела напалову, і ў яе калі-нікалі імкнуліся прасачыцца праз рыльца мухі. Я закаркаваў яе, бо Мойра адмовілася дапіць са мной рэшткі. Віно было даволі нізкай якасці, я раней піў і лепшых гатункаў, так што я яе разумеў.
Яна быццам зусім сабралася пайсці, але я затрымаў яе за руку, а потым абняў. Нашыя напаўаголеныя целы змежаваліся. Ад гэтага раптоўнага сутыкнення я імгненна адчуў моцнае жаданне блізкасці і скінуў з яе плеч шлейкі яе паркалёвай сукенкі, якая адразу апынулася на падлозе. Станіка на ёй не было, што я заўважыў і раней. Я дакрануўся да яе невялікіх, вострых грудзей і моўчкі пачаў іх лашчыць. Ад гэтага Мойра заплюшчыла вочы, дыханне яе пачасцілася, яна абхапіла мяне за шыю, і я аднёс яе на канапу.
Я не ведаў, колькі прайшло часу. Целы нашыя былі мокрыя ад поту. Мойра ціха стагнала, пакуль, урэшце, мы адначасова не дасягнулі задавальнення.
“Я не стрымала свайго слова, Берташ, — сказала яна праз некалькі хвілін і, гледзячы ў столь, скрушна пахістала галавой. — Пэўна, у мяне сапраўды да цябе сантымент. Я не ў захапленні ад сябе за гэта”.
Я адказаў ёй, што яна дарэмна камплексуе, бо, што датычыцца мяне, дык я ўвогуле закахаўся ў яе з першага погляду.
“Я не забылася пра Платона, і наўрад ці забудуся. Тое, што я кладуся с табой у ложак — неістотна. Я і сама не ведаю, навошта гэта раблю, пэўна, чалавек — не такая ўжо і дасканаласць, хутчэй — наадварот. Я — ва ўсялякім разе”.
Я прамаўчаў на гэта. Дый што я мог адказаць?
“І потым, Юліус Гармата, — не супакойвалася яна. — Ён жа мой сябра. А я прывезла цябе з го-рада і пасяліла ў сваім жытле. Што я яму цяпер скажу? Няхай гэта псіхалагічная, але здрада”.
“Яму не да цябе, Мойра, — крывадушна запэўніў я яе, — бо ён заняты справай усяго свайго жыцця”.
empty 6.
Праз паўгадзіны Мойра пайшла. На кароткі час я заснуў.
Андруш зайшоў да мяне, як і абяцаў.
Сутонела. Дарога да могілак вяла праз дробныя сялянскія палеткі, на іх там-сям яшчэ завіхаліся згорбленыя постаці старых, якія, убачыўшы нас, на хвіліну распрамляліся і праводзілі незнаёмцаў няўцямнымі, абыякавымі позіркамі. Часам хтонебудзь з іх, які аказваўся зблізу, вітаўся з намі і, пачуўшы адказ, рахмана задаваў адно і тое ж пытанне: ці не ведаем мы, калі пойдзе дождж?
Следам цягнуліся кааператыўныя надзелы, створаныя па прынцыпе старажытных камуна-бальшавіцкіх калгасаў, пра што мне паспеў ўжо расказаць Васка Петкавіч. На іх у гэты час было пуста, толькі цямнелі спарахнелыя каркасы былых трактароў і камбайнаў, з якіх больш дробныя дэталі даўно разабралі і здалі ў металалом. З раніцы, як я раней даведаўся, сюды пасылалі людзей з баракаў, якія ўручную апрацоўвалі мізэрныя пасевы.
Раптам я пачуў далёкія крыкі кавак і варон, што, нягледзячы на цемнату, ніяк не маглі супакоіцца, а паветра адчувальна напоўнілася смуродам.
“Звалка”, — патлумачыў мне Андруш.
Але ён мог бы і не тлумачыць. Як былы смяцяр, я адразу ацэньваў такія правалы ў экалагічным балансе, якія ў апошнія гады сталі катастрафічнымі. Звалкі садзейнічалі таму, што на іх расплоджваліся грызуны і насякомыя, якія стваралі небяспеку эпідэмій, але галоўная бяда была ў тым, што пры гарэнні смецця ў паветра выдзялялася шмат дыяксінаў, што імкліва скарачала колькасць здаровых людзей.