Я сеў на веласіпед i, не спяшаючыся, выехаў з мястэчка. Усё было, як задумаў Якаў Спірыдонавіч. Хлопцы з атрада мне тады, праўда, добра намялі рэбры, а потым у лесе рагаталі i прасілі прабачэння. А праз тыдзень мы дазналіся, што Самцэвіча, Ніну, Васю Нічыпарука i Косцю Туркевіча павесілі немцы на плошчы,— Аляксей нізка апусціў галаву i змоўк.
Асокін дакладна запісаў яго расказ, папрасіў прачытаць i распісацца на кожнай старонцы, набраў па тэлефоне нумар i папрасіў прывесці да яго арыштаванага з васемнаццатай камеры.
Пакуль чакалі, Аляксей расказваў, дзе які дом стаяў на Савецкай вуліцы, дзе быў ix інтэрнат, як весела жылося ў студэнцкія гады.
У дзверы пастукалі. Падцягнуты маладзенькі салдацік увёў у пакой высокага, даўно не голенага чалавека з панурай галавою i закладзенымі за спіну рукамі. Ён лена нешта буркнуў i сеў на табурэтку пры дзвярах, a калі падняў галаву — аж пахіснуўся. I Аляксей здрыгануўся ад нечаканасці. На яго спадылба глядзелі знаёмыя чорныя вочы. Бледны твар асунуўся, абвіслі некалі сытыя, зарослыя асцюкаватаю шчацінаю шчокі.
— Вы ведаеце гэтага чалавека? — звярнуўся да Аляксея Асокін.
— Здаецца, Прахор Калістратавіч Пархімчык.
— Здаецца, ці на самай справе Пархімчык?
— Хоць i змяніўся, але ён.
— А вы, Пархімчык, ведаеце гэтага грамадзяніна? — паказаў Асокін на Буевіча.
— Ве-е-даю нямецкага прыхвасня.
— Назавіце прозвішча.
— Аляксеем Іванавічам звалі. A прозвішча настаўнікаў мала хто i ведаў. Буйкевіч ці Буйневіч, нешта такое.
— Што вы можаце сказаць пра дзейнасць Буевіча ў часе акупацыі?
— Ведаю, што служыў пісьмавадзіцелем управы, казыраў i прыслужваў немцам. Казалі, што ў Заракушы яго схапілі партызаны i расстралялі. Дзіўна, як ён выкруціўся.
— Сядзьце да стала i напішыце тое, што вы сказалі. — Асокін падсунуў аркуш паперы i ручку.
Пархімчык няўклюдна прашлёпаў расшнураванымі чаравікамі, падцягнуў штаны, сеў да стала, доўга думаў, пакуль пачаў пісаць. Калі закончыў, вярнуўся на сваё месца.
— На мінулым допыце вы сцвярджалі, што Самцэвіч вам даваў заданні распаўсюджваць лістоўкі, даручаў сувязь з партызанамі. Пацвярджаеце гэта?
— А як жа! Можа, сотні тых паперак раздаў людзям. I запольскаму лесніку перадаваў шпулькі нітак.
— Навошта шпулькі?
— Шпулькі? Пад ніткамі пісулькі былі.
— А дзе той ляснік?
— Не ведаю,— паціснуў плячыма Пархімчык.
— Можа, успомніце.
— Я i бачыў яго разы са два, не болей...
Аляксей уздыхнуў i заварушыўся на крэсле.
— Вы нешта хацелі сказаць, Буевіч? — павярнуўся да яго Асокін.
— Дубінчыка застрэліў паліцай Крэсік каля самай леснічоўкі, калі той спрабаваў уцячы...
— A Крэсіка вы ведалі, Пархімчык?
Ён злосна зіркнуў на Аляксея, адвярнуўся i прастагнаў:
— Хто яго не ве-е-е-даў?!
— Кім ён вам даводзіўся?
— Ат, хіба гэта даводзіўся? Жончын стрыечны брат. Адзін гарэў, a другі, шануючы вас, зад грэў — от i ўся радня.
— Скажыце, як вы даведаліся, дзе пасля вайны жыве Буевіч?
— Зайшоў у сельсавет. А старшыня ў нас чалавек наезджы, былы акружэнец, з партызанаў выйшаў, ён i пытаецца, ці не ведаю такога. Чаму, кажу, ведаю, у нямецкай управе служыў i нібыта партызаны застрэлілі. А ён мне пісьмо тыц пад нос. Зірнуў — праўда, жывы.
— I вы адразу туды ў раён напісалі?
— Навошта мне пісаць? Сельсавет адпісваў.
Асокін працягнуў Пархімчыку тоненькую папку.
— Вы пісалі? Пазнаяце?
— Нібыта я.
— А дакладней?
— Ну я, я пісаў. Што, няпраўда хіба? Служыў? Служыў. Як сумленны савецкі грамадзянін, абавязаны быў напісаць.
— Чаму ж вы схлусілі адразу, што не пісалі? — Пархімчык зірнуў на Аляксея.
— Ён жа тут сядзіць, паголены, чаравікі зашнураваныя, i штаны не падаюць, як мае...
Асокін нахмурыўся:
— Як сумленны савецкі грамадзянін, вы i гэта пісалі? — Ён дастаў з шуфляды зашмальцаваны спісаны аркуш з вучнёўскага сшытка з нямецкімі пячаткамі на ражку.
Пархімчык аслупянеў ад нечаканасці, сківіца адвалілася, ён пачаў хапаць паветра: