Яны як дзве кроплі вады падобныя між сабою, i я называю міжволі малодшага брата імем старэйшага: Анатоль.
Ён толькі што выйшаў з лодкі i адчувае сябе на сушы не дужа ёмка, бы рэкі, якімі ён плаваў, зрадніліся з ім i не хочуць яго яшчэ адпусціць.
Старэйшы быў лётчыкам, i ўжо цяжка злічыць, колькі гадоў мінула, як ён ca сваім самалётам, уцягнуты ў вір апраметнага віражу, разбіўся.
Але аднекуль прабілася i пасялілася між людзей упартая дзіўная чутка, што ён не загінуў зусім, a займеў не вядомую людзям магчымасць вярнуцца назад, на зямлю, у сваё жыццё.
Каб нешта сказаць, пытаю малодшага брата, ці вучыцца ён, ці працуе, ці проста застаўся дома i ці мяне пазнае, а ён на мой роспыт адказвае з нейкай унутранай неахвотай, бы тое, што адбылося, не да канца яшчэ адбьшося i мусіць чакаць свайго завяршэння, i зноўку мне здасца, што гэта старэйшы брат.
Далёкія сінія вербы гнуцца пад ветрам.
Рэкі, напоеныя разводдзем, поўніць спакой.
Падуладныя нам перададзенаму загаду ідзём парадзелым сваім атрадам у далёкую вёску Лукомер, дзе нас чакае расстрэл.
Нам хочацца жыць, але мы на вайне, i вышэйшая непазбежнасць трымае ў руках наш лес.
— Гэта апошні наш бой,— кажу я, падтрымліваючы сівога, у скрывянелых бінтах байца i адчуваю з усімі разам, што ўсё наўкола для нас насамрэч пачало быць апошнім i поўніцца невыказнай спагадай да нас.
Нам доўга ісці: за рачныя поймы, за балаціны, за нівы, за пушчу, за небасхіл,— i мы невымерна рады, што перад тым, як знікнуць, дні будуць доўжыцца i кружыцца, i ўводзіць нас паступова ў сваю незваротную глыбіню.
Наўскрай то пясчанай, то ўтравянелай дарогі красуецца жыта, і, падышоўшы бліжэй, я ў ім заўважаю гняздо i чародку птушак: вывеліся перапеляняты i ўжо абжываюць жвава жытнёвы свой свет.
У гэтым краі мінала маё маленства, i я дамаўляюся ca сваімі камрадамі па атрадзе, што на гадзіну ці мо трохі болей, чым на гадзіну, я адлучуся, а потым ix маіаню.
Я разуваюся i пакідаю салдацкія цяжкія боты ў жыце i паварочваюся — каб наапошне сустрэцца i развітацца — да колішняга, тут мінулага i ад мяне ўжо аддзеленага назаўсёды, майго жыцця.
Забытыя сцежкі рынуцца мне насустрач, i павыходзяць з-за хатаў вялікія думныя дрэвы, i праплыве паўз мяне са звінюткімі галасамі i дарагімі абліччамі школа,— ну а затым...
Затым я знайду свой абутак у жыце i даганю свой атрад.
Кветкі i свечкі, прынесеныя з сабой, i яшчэ няхітрая спожыць, якою жывыя дзеляцца з тымі, што некалі гэтаксама жылі на зямлі.
Усё ўжо сабрана, выкапана i пажата, i сёння якраз той дзень, калі сумяшчаюцца восі таго i гэтага свету i дзейсніцца свята яднання жьшых i мёртвых — восеньскія Дзяды.
Мы пойдзем да агароджы i ўбачым грудок маладога жыта — бы тут, на дзялянцы гэтай, у гэтай зямлі, пахавана само маладое i мілае людзям лета, але, пахаванае, узышло.
I, можа, таму, што цяпер у свеце пануе іншая норма, мы з пашанотаю кажам: «Святое жыта»,— i, як адкрыццё, скіраванае нам, прымаем спрыязнены з простым! вечнымі рэчамі цуд.
Мы выберам шлях, i, быццам кругі аблогі, ззаду пачнуць заставацца мінулыя дні, а новыя сведчыць пра нашы магчымасці i дасягненні i абяцаць нам, што мы ўсё адно аднойчы сустрэнем чырвоны горад, i пераконваць нас, што нішто не зможа спыніць наш адважны i скіраваны да межаў шлях.
Ды нехта, нібы выпадкова, скранецца i пойдзе таксама з намі, не пакідаючы на паверхні зямлі слядоў, i калі мы захочам разгледзець, хто альбо што гэта,— ціха адхіліцца i растане, i мы падумаем пэўна, што гэта анёл ці бог.
Недзе ля самага краю часу па хісткім схіле нам давядзецца спускацца ніжэй i ніжэй, у зямную глыб, a спусцімся — дык убачым: чырвоная вязкая гліна зойме ўсё дно прадоння,— i змусіць нас прыпыніцца, а потым, калі мы прабудзем з ёю сам-насам да заўтра, змусіць нас нанава ўзняцца наверх i пайсці, не аспрэчваючы нічога, назад.
Нібыта надумала нешта бура...
Хвалі, якія шалелі на моры i ўзрушвалі мора, раптам аціхлі, i ўсталявалася ціша.
I ў гэтай напружанай грознай цішы, бы падзялілася мора надвое, паволі паўсталі дзве велізарныя хвалі і, вырастаючы ўсё вышэй i вышэй, да самых, нахіленых ніцма, нябёсаў, рушылі нецярпліва адна на адну...
Гэта было заўчора, а сёння зноўку неба высока, i зноўку, нібы ўспамінаючы нешта, трывожыцца мора, i доляй сваёй зняволены дух зноўку марыць пра буру.
Hi змрок, ні святло.
Hi ўчора,ні сёння.