34. Якімі зьяўляюцца кіруючыя прынцыпы людзей, і якімі зьяўляюцца справы, адносна якіх яны праяўляюць гэтулькі стараньняў, і з прычыны чаго яны ахвочымі зьяўляюцца ў выражэньні любові і гонару? Уяві сабе, што ты бачыш іхныя бедныя і голыя душы. Калі яны думаюць, што сваім папрокам спрычыняюць некаму шкоду або дабро сваею пахвалаю, што яны маюць на ўвазе?
35. Страта чаго-небудзь зьяўляецца нічым іншым, як зьіначаньнем. Але сусьветная натура захопліваецца зьіначаньнем, і ў паслухмянасьці да яе ўсіх рэчаў чыніць цяперака вельмі добрае завяршэньне, і ў падобны спосаб паступае яна ад пачатку вечнасьці, і будзе гэтак паступаць аж да канца часу. І што ты скажаш на гэта? Што ўсе рэчы былі дрэннымі, і, што пры наяўнасьці гэтулькі багоў не знайшлося даволі моцы, каб займець паправу на лепшае ў гэтых рэчах; але ці сьвет засуджаны, каб знайсьціся ў прысутнасьці сталага зла?
36. Спарахненьне матэрыі — аснова кажнае рэчы. Вада, пыл, косьці, адпады, або зноў — мармуравыя скалы, аграмаднасьць зямлі; золата і серабро, і розныя асадкі; рызьзё і валосьсе, і поўсьць зьвераў, і пурпур — кроў; і кажная іншая рэч падпадае пад гэты самы род. І тое, што адзначаецца дыханьнем — само жыцьцё — і яно зьяўляецца рэчаю таго самага роду: зьіначаньне з аднае хвормы ў іншую.
37. Хопіць гэтага нешчасьлівага жыцьця, нараканьняў і малпаваньня. Што непакоіць цябе? Што новага ў гэтым? Што цябе выводзіць з раўнавагі? Ці ёсьць гэтым хворма рэчы? Паўзірайся на яе. Ёсьць-жа гэта матэрыя? Глядзі на яе. Бачыш, апрача гэтага, нічога ў ёй няма іншага. Але пастарайся, нарэшце, усуаднесьціся да багоў з большаю прастатою і ляпей.
Усяроўна, ці дасьледуем мы гэтыя рэчы сто разоў, ці тры гады.
38. Калі нехта памыліўся, дык і зло згэтуль выпадзе яму на шкоду. Але, магчыма, ён і не памыліўся?
39. Або ўсе рэчы выводзяцца з інтэлігэнтнага пачатку і прыходзяць да супольнасьці як да аднаго цела, і частка не павінна знайсьці памылкі ў тым, што ўчынена на карысьць Цэлага; або, у іншым выпадку, існуюць атамы і болей нічога, як сузграмаджаньне іх і разыходжаньне. Чаму, тады, маеш ты турбавацца? Скажы Найвышэшаму пачатку: Зьяўляешся ты памершым, або сапсутым, або забаўляешся крывадушнасьцю, або зьяўляешся ты зьверам, тады месца тваё ў гурце на пашы?
40. Або багі маюць сілу, або яны ня маюць сілы. Калі яны ня маюць сілы, тады, чаму ты молішся да іх? Але, калі яны маюць сілу, чаму ты ня молішся да іх, каб яны далі табе здольнасьць не баяцца ніякіх рэчаў, якіх ты баішся, або не жадаеш ніякіх рэчаў, якія ты жадаеш, або ня быць пакраўджаным ніякаю рэчаю, чымся маліцца, каб гэтыя рэчы не здарыліся або, каб здарыліся? Бо калі яны могуць супрацоўнічаць (выслухаць) зь людзьмі, дык яны могуць супрацоўнічаць, маючы на ўвазе пэўныя мэты. Але, магчыма, ты скажаш, што багі аддалі іх пад тваю ўладу. Тады, ці не ляпей ужываць тое, што ёсьць у тваей моцы, як свабодны чалавек, чымся жадаць, як нявольнік або жабрак тое, што не знаходзіцца ў тваей моцы? І хто казаў табе, што багі не памагаюць нам нават у рэчах, якія знаходзяцца ў нашай моцы? Пачні, тады, маліцца адносна гэтых рэчаў і ты ўбачыш. Вось чалавек, каторы моліцца гэтак: Як я магу знайсьці прыхільнасьць гэтае жанчыны? А ты маліся: Як я магу не жадаць знайсьці прыхільнасьць яе? А іншы гэтак моліцца: Як я магу быць вольным ад гэтага? А яшчэ іншы: Як я магу не жадаць, каб быць вольным? А іншы гэтак: Як я магу ня згубіць майго малога сына? А ты гэтак: Як я магу не баяцца згубіць яго? Наагул, маліся гэткім спосабам, і паўзірайся, што з гэтага выйдзе.
41. Эпікурос кажа: У часе хваробы маю ўвагу не займалі фізычныя цярпеньні, і з тымі, што наведвалі мяне, я ня вёў гутаркі на гэтую тэму. Я і далей выконваў свае раней пачатыя навуковыя працы, цікавячыся галоўна тым, як думка, ня гледзячы на сваё ўсуадношваньне да падобных рухаў у целе, тымняменей утрымлівае свой унутраны супакой, маючы на ўвазе свомае для яе дабро. І для лекараў, — кажа ён далей, — я не стварыў прычыны стацца гордымі, быццам яны нямаведама што чыняць для мяне, але жыцьцё маё мінала добра і шчасьліва. Вазьмі яго сабе за прыклад, калі здарыцца табе захварэць або трапіць у якое-небудзь іншае пагражаючае палажэньне. Усе школы згодныя ў тым, што ня трэба выракацца філязофіі ў ніякіх абставінах, ані падтакваць невукам, нічога ня ведаючым пра натуру, але ўсю сваю ўвагу кіруй у напрамку справы, якою ў дадзены мамэнт займаешся, і сродкаў, дзякуючы якім, яна станецца рэчаіснасьцю.
42. Калі ты чуешся абураным з прычыны чыіх-небудзь бяссорамных паводзінаў, дык зараз-жа запытай самога сябе: Есьць-жа гэта магчымым, каб на сьвеце ня было бяссорамных людзей? Гэта немагчыма. Тады, не дамагайся таго, што немагчымым ёсьць. Бо гэты чалавек гэтаксама зьяўляецца адным з гэтых бяссорамных людзей, каторыя з прычыны неабходнасьці павінны быць на сьвеце. Тады, падобнае разважаньне павінен ты мець на ўвазе ў выпадку нахабнага чалавека як і бязьвернага, і кажнага іншага чалавека, каторы чыніць нешта дрэннае. Бо ў тым самым часе, калі ты будзеш сабе прыпамінаць, што немагчымым ёсьць, каб гэткага роду людзі не існавалі, ты станешся болей далікатным адносна кажнага паасобнага чалавека. У веданьні гэтага крыецца гэтаксама і тая карысьць, што зараз-жа, калі ўзьнікне нагода, падумаць, якою мужнасьцю натура надарыла чалавека, каб супроцьставіцца кажнаму дрэннаму чыну. Бо супраць людзкае глупоты яна, у якасьці супрацьатруты, дала чалавеку далікатнасьць, і супроць іншага роду людзей дала іншую хворму ўзьдзеяньня. Бяручы пад увагу ўсе выпадкі, для цябе зьяўляецца магчымым, дарогаю навучаньня, прапраўляць чалавека, каторы зьбіўся са шляху: бо кажны чалавек, каторы памыляецца, не асягвае свае мэты і крочыць па няправільнай сьцежцы. Між іншым, мо' і ты дазнаеш шкоду? Бо ты спасьцерагаеш, што ніякі чалавек сярод тых, супроць якіх ты выражаеш, сваё нездаволеньне, ня ўчыніў нічога такога, што спрычыніла-б тваім разумовым здольнасьцям стацца горшымі; бо тое, што ёсьць дрэнным для цябе і шкодным, знаходзіць сваё месца толькі ў тваіх разумовых здольнасьцях. Дый што дрэннага або што асаблівае бачыш ты ў тым, калі чалавек, які не атрымаў належнага ўзгадаваньня, праяўляе дзейнасьць неасьвечанага чалавека? Ляпей разваж, ці не павінен ты баржджэй наракаць на самога сябе, з тае прычыны, што ты не спадзяваўся, што гэтакі чалавек можа памыляецца гэтак далёка. Бо ты маеш сродкі, дадзеныя табе тваім розумам наперад здагадвацца, што вельмі магчыма, што ён можа памыліцца, а ты ўсё-ж забыўся, а цяперака дзівішся, што ён памыліўся. Але важнейшым за ўсё, калі наракаеш на чалавека за ягонае бязьверра або няўдзячнасьць, зьвярніся, тады, да самога сябе. Бо памылка твая ёсьць вельмі спасьцярожнаю, ці гэта з прычыны таго, што ты клаў за шмат даверра ў чалавека гэтакага характару, або, выражаючы сваю далікатнасьць, ты ня выразіў яе ў поўнай меры, або ні ў гэткай манеры, каб займець усю карысьць з гэтага твайго чыну. Бо, калі ты нездаволены з прычыны выкананьня нечага, што знаходзіцца ў сузгоднасьці з тваею натураю, і чакаеш заплаты за гэта? Гэта ўпадабнялася-б да таго, калі-б тваё вока дамагалася заплаты за бачаньне, а ногі за тое, што ходзяць. Бо хоць гэтыя сучлененьні твайго цела пакліканыя да жыцьця дзеля пэўнае мэты, і, працуючы адпаведна да іхнага ўладжаньня, чуюцца здаволенымі, падобна і чалавек, ухвармаваны натураю, каб тварыў дабро, а, выканаўшы сваю задачу, або як-колечы інакш, спрычыняючыся да агульнае памыснасьці, выконвае гэтым сваё прадназначэньне і атрымлівае тое, што належыцца яму.