Марыначка, не бойся, гэта смертачка твая
Казалі, што Марылю бачылі з аграномам па вечарах занадта часта. Яшчэ казалі, што ёй лепей быць асцярожнай. І шапталі, што Ядзя ходзіць на працу з заплаканымі вачыма. Але Марыля нічога не чула, і побач не было нікога, хто мог бы ёй гэта расказаць: Тоня ведала толькі пра мінулае, а Алена жыла ў сваім уласным свеце.
Карэспандэнтка паехала, і Алена пачала чакаць: разам з Марыляй яны ў хаце-чытальні перабіралі старонкі новых газет, шукалі сярод чужых імёнаў Аленіна прозвішча, бы знаёмы твар у натоўпе. А яго ўсё не было відаць.
Дываны больш ніхто не замаўляў. Вольга прывезла з горада размалёваную кардонку: пярэсты букецік, матылькі і пчолкі. Адразу бачна, фабрычная рэч – колеры яркія, пялёсткі на кветках роўныя, залакіравана намёртва, ажно блішчыць, дый палатно не марнуецца. Таму жанчыны прасілі Вольгу наступным разам набыць такія кардонкі і ім. Марыля занесла Тонi тканіну, якая засталася яшчэ з матчыных часоў, і мяшэчак бульбы, каб замовіць дыван для сябе. Алена не хацела браць бульбу, але Марыля заўпарцілася, і разам з Тоняй яны вымусілі Алену згадзіцца.
– Што маляваць?
– Намалюйце, як для сябе.
Засынаючы, Марыля глядзела праз акно на Тоніну хату. Думала, як там Алена: напэўна, разаслала палатно на падлозе і стаіць, укленчыўшы. А палатно чорнае, падобнае на дзірку склепа, і мроіцца, што зараз яна туды праваліцца.
Агеньчык згас – і будыніна знікла. Марыля адразу задзьмула сваю свечку, каб схаваць у цемры і ўласную хату, залезла пад стары кажух. Прытулілася да печкі, нібыта адчула побач гарачае роднае цела, і павольна апусцілася ў сон, як у цёплую ваду.
Тук-тук.
І Марылю з гэтай вады выштурхнула – пастукалі ў шыбу.
Гукнула:
– Хто там? Ніхто не азваўся.
І нікога не бачна: халоднаю цемраю заваліла вокны, як снегам.
Напэўна, падалося. Шчыльней захінулася ў кажух, паспрабавала заснуць.
Тук-тук – пастукалі яшчэ. І жаночы голас паклікаў:
– Аліна!
Мо, то да Алены? Прыйшлі замовіць дыван. Але чаму ноччу?
І зноў: тук-тук. Ды іншы голас, дзявочы, пазваў:
– Лідачка!
А першы спяваў:
– Адэ-э-э-лечка!
Хата заціхла, прыслухоўвачыся. Кажух спалоханым сабакам прыціснуўся да ног – поўсць на ім стала дыбкі.
А на двары крыкнулі:
– Вікця!
І зараўлі:
– Надзейка! Галінка! Настачка! Любка! Жанка!
Таццянка! Во-о-о-ольга!
І не тыя два галасы, а яшчэ, і яшчэ. Яны стукаліся аб шыбы і сцены, ціснуліся праз шчыліны, пёрліся ў вокны, грукалі-грукалі-грукалі. Нябачныя ў цемры, ці то дзеўкі, ці то цені, якіх не пушчае шкло. Але яшчэ крыху – і яго выб’юць.
– Зінка! Зінка! Зінка! – хорам, хорам, хорам. І нечакана змоўклі.
І з гэтай цішыні данеслася:
– Марта! Ма-а-артачка!
Гэта быў той самы, першы голас. Ён, дакладней, яна клікала ласкава, бы котку, што хавае недзе кацянят, якіх прыйшоў час патапіць.
Марыля заплюшчыла вочы і хацела закрыць вушы, каб не чуць гэтага, але голас набліжаўся, мацнеў, і яна слухала, баючыся прапусціць слова.
– Мартачка, адгукніся, – тая паднялася на ганак і засмяялася, маўляў, зразумела сваю памылку. – Ці ты не Мартачка? Ведаю, Марынка! Марыначка, хадзем да нас! Марыначка, не бойся, гэта смертачка твая, – скрыпнулі дзверы, і шчака адчула начны холад, нібы яе кранулі мокрыя пальцы.
На шчасце, закрычаў певень – і на парозе спынілася. Пасля бразнула клямка, дзынькнулі шыбы, і хуткія крокі дожджыкам прабеглі па зямлі.
Ранкам Марыля знайшла на двары рыбную луску.
Ліза жыла ў Сямёнаўны з тыдзень. Тая ніколі не згадвала іх размову, рабіла выгляд, што не разумее намёкаў, і паводзіла сябе бы звычайная бабуля, да якой унучка прыехала на вакацыі – карміла сняданкам, пасылала да суседзяў па малако і расказвала бясконцыя гісторыі. І толькі аднойчы Ліза злавіла на сабе засяроджаны позірк: старая ўглядалася ў яе твар, як углядаюцца праз акно ў паветра, каб заўважыць, ці ёсць там дождж, ці толькі падалося.
За ўвесь час Ліза не знайшла ніводнай згадкі, толькі згубілася сама – нібыта і не было нічога на свеце акрамя гэтых хат, чорнага лесу і выцвілага возера, паверхня якога заўжды рабаціла, як паламаны тэлевізар. Каб хоць аднойчы паказалася сонца, вада б адбіла жоўтыя промні, высокі блакіт і белыя аблокі, неба падвоілася б на зямлі, пашырылася б, але не, сонца не з’яўлялася, таму паўсюль панавала шэрасць.
Ліза і сама не разумела, навошта гуляла каля возера. Мо ёй хацелася быць далей ад маўклівых двароў, ад страціўшых розум старых і ад іх сядых дзяцей, якія даглядалі бацькоў, што затрымаліся задоўга на гэтым свеце. Дні цягнуліся, як бясконцыя расейскія серыялы, якія тут любілі больш заўсё. Іх ды яшчэ пярэстыя канцэрты з заўсёды аднымі і тымі ж выканаўцамі і аднымі і тымі ж песнямі, што ў гэтай цішы здаваліся недарэчнымі, бы вясельная музыка на хаўтурах. Хутка выпадала вяртацца. Ліза дакарала сябе, што паверыла ў нейкую лухту і сапсавала адпачынак, але адразу абрывала думкі: усё роўна ехаць больш не было куды. Казка пра стары дыван павінна была стаць прыгодай, пра якую яна марыла ў дзяцінстве, але гэтая надзея не спраўдзілася, як і ўсе астатнія надзеі.