Добра звечарэла, і ціснуў апошні маразок, а вышыні абселі зоркі (яны выразніста мігацелі, гэтак ад бязмесячнасці; некаторыя ажно гарэлі — здавалася — свечкамі). Ён выйшаў быў завідна; усё трымцелі ўваччу разлітыя лужкі ў палетках ды на загуменнях хутароў, высачэла яснеча. Чуў жаўрука; выспеўваў ён сваё недзе пад ляском, што ў бок Відушчае гары. Зямля, аднак, заставалася ўмерзлаю, і толькі паверсе яна таяла, там, дзе быў пясок, падгрэты апоўдні.
Дарогу падноўлена, і ад таго стала яна быццам шырэйшаю. Гладчэй йшлося ёю, але і, чамусьці, усё роўна што не ў сваім старонні. — Калі ж гэта так паспелі... з ёю?
«Мужчыне наймацней не падабаецца ў жанчыне яе некабечая злосць, не змякчаная хоць іскаркаю а ці залётнасці або падатлівай няпэўнаеці», — і гэтае чыёсьці запярэчанне: Як назваў сваю бабу, так і добра, абы ў печ не садзіў! Глядзі, бубка, каб не дастаць па мухаедах... — гугніў хтосьці, калісьці.
Слаўка выйшаў быў з рэйсавага аўтобуса, у Кліне, хоць зручней яму аказалася б ехаць далей, у Трысцяное ці Пачапок. Неяк раптам ён устаў быў са свайго месца і прайшоў да выхаду; дзверы расчыніліся якраз на сцежку ў лес. З залацістым іграннем уседжвалася на ёй святло, у прадвесным цяпле пахацела кастрыцаю; попахі першага жывічнага водару заляталі нават праз тое прасунутае ваконца, у духоцце нутра кузава. Слаўка рушыўся выходзіць зусім няўцямна — дзеля чаго? Нечакана самому сабе паімкнуўся, мог бы сказаць: так мне захацелася.
З ім здаралася такое. Яму не хапала нечага з характарнасці. Яго гнявіла свая падтаклівасць, тая няўстойлівасць супроць доказнасці з боку іншых. Уласнае адчувалася ім як нешта малаабгрунтаванае. Недадуманым уяўлялася яно, гэткім пляскатым і, фактычна, беспадстаўным яму. Свае паводзіны міжвольна арыентоўваў ён паводле тых падказаў з адусюль, з той, даволі невялікаю, надзеяй на выпрацоўку ў сабе абавязкова адзі-наслушнага погляду на робленае. Ён, несумненна, прадчуваў. што, мабыць, памыляецца ў сваіх спадзяваннях на дасягненне трапнасці ў важным рэагаванні. Часамі — нават — упэўніваўся ў тым.
Маці надакучвала Слаўку з жаніцьбаю: вядома, час ды пара з гэтым. Яе праўда, і таму гняла яго асаблівая бязвыхаднасць. Яму рупіла супрацівіцца ёй, ды не надта каб было як — старая адмоўчвалася, калі ён, са злосцю, пытаў у яе: з кім?! Дарэчы, посваркі між імі, папраўдзе, датычылі нечага большага, як здагадваўся, — няздольнасці разбагацець? Яна амаль пакутавала ад таго, што «людскія дзеці» жылі ўжо на шырокую нагу, прыдаючы жа гэтым знакамітасці і бацькам сваім. У той час, калі ён умеў адно падсмейваць іх, спрытнюгаў, ды мудрагеліць, як нейкая неўдалота...
Комплекс убогага паходжання ва ўмовах менавіта раптоўнага сацыяльнага разняволення дае тую, агідную, выяву ў выглядзе пабожнасці да багацця, — фармулявалася Слаўку, ад начытанасці. У блізкім маладняку хадзіў вецер, ад чаго здавалася папоцемку, што недзе ў ваколлі імчыць прыгародняя электрычка.
Аб тым, каб наведацца ў Слою, ён думаў даўно, настолькі даўно, што зараз усумніўся, ці ж варта яшчэ і ці, наогул, не запазніўся ўжо з гэтым сваім з'яўленнем сюды. Будзе там цяпер хто? Іх хату запамятаў: з белымі аканіцамі і ў правым канцы вёскі яна. I тую гутарку — таксама. Яго злавала тады хітрэцкая цырымоннасць ці бо хутчэй зацюканасць гаспадара: — Як мне здаецца, ты, Слаўка, не павінен так... Нехта ўжо гаварыў, ага, ды і мне гэтак здаецца, што ты, як-ніяк, ну залішне... Здаецца, усё-такі, ведаеш, Слаўка, нельга ажно так...
Прычына пагаварыць ды і ў застоллі, ну так, знайшлася іншая. Адно і другое склалася ў Слаўку як штосьці цалкам выпадкова, як нешта такое, аб чым і не падумаў быў. Кавалеруючы, ён аднойчы прыгнаўся сюды, на сваім японскім матацыкле, на тыя слаянскія музыкі, сам адзін, і адразу пасябраўся тут, так сабе, з вясёлым хлопцам (якога імя дагэтуль не ведае, таго рыжыка). Ён гэта прывёў Слаўку да сябе. У гэту ж хату на начлег, а ўся каламыя ўшчалася ў падабедак, ужо ў нядзелю. Слаўку сказана менавіта, што — залез у пасцель да іх дачкі і, сонную, узяў яе пад сябе (па-п'янаму, але гэта ні пры чым у самой праўдзе). Уз'ятрылася была тлумная размова, такая гамана, у якой кожны застаўся пры сваім. Слаўка не меў таленту да дзяўчат, а, зазвычай старэйшых за сябе, давалак саромеўся тым сорамам сына ганарыстае маці...
Было з ім раней такое падобнае; у лютаўскае адлігоцце на вяселлі за Бельскам, у вёсцы на раўніне. Дурна нагуляўся ў сумятні гасцей. Падлазіла пад Слаўку добра кумпястая вясельніца, што пайшла ў водмаладзь, і, можа, нешта здарылася б паміж ім і ёю, калі б не перапой у яго (Слаўку званітавала). Не памагла яму і праходка ў лясок, паўз сцюжлівае поле. Паілі там паганай гарэліцаю, нагадваючай сівуху (якраз у інфляцыю грошай куплялася найгоршае). Палятуха далівала яму ў чарку, гулліва заходзячыся ад смеху, ды па-грубіянску дыхцела папяросамі. Яна ласкальна куснула Слаўку за вуха, вышаптала: «Мо баішся, дурненькі, што я заражаная?» ён адчуў сябе да адранцвеласці недарэчна і ад таго, што, ну, зуеш не ведаў, ад чаго пачынаюць мужчыны з жанчынамі... З вясельных скокаў яна бойка зацягнула яго ў сваяцкую хату; вобмацкам дабраліся да якогасьці ложака, аказалася, ужо разасланага (Слаўка нарабіў грукату, перакінуўшы вазон з высокаю кветкаю). Блізка храпацеў мужчына ды ўторыў яму жаноцкі посвіст: з цемры выбельваўся ўздырдыган пасцелі з параскіданымі з-пад яе нагамі. Гэтая дружка Слаўкі, неяк па-матчынаму, але нецярплівымі і гарачымі рукамі ўкладавіла яго каля сябе, гаворачы без сціхання, такім жа свісцячым шэптам, усё пра сваю непадатлівасць ды гапаровасць; агаліла хлопца з кашулі. Яму зрабілася блага, відаць, і з перапуду...