А цяпер валокся ён, што на ўвязі, у тую Слою I чаго гэта туды, каб хто ў яго быў спытаў?! Тое ж, што напаткала тут Слаўку, адбылося гадоў якіх два-тры назад, і наўрад ці тыя яго любошчы неўпапад зараз мелі там нейкую вагу, ці нехта ўсё памятаў пра іх? Зрэшты, не пакідала Слаўку здзіўленне тым, што ён сам дапусціўся да нечага такога, няхай сабе і напіўшыся... Здумалі яны гэтак на яго? Каб дачку выпхнуць замуж і сыну свайму даць, такім чынам, разгон на гаспадарцы? Чаго толькі не прыходзіць людзям у голаў! Усенька можа быць.
«Але, як жа мне зайсці да іх? Сказаць: добры вечар вам, пазнаяце мяне, вось я, той самы Слаўка, прыходжу, аднак, да вас, хачу ўрэшце ведаць, ці маё тое глупства з вашаю дачкою не зашкодзіла ёй займець сабе мужа, а ці напэўна гэта праўда, што я аж такое вырабіў ёй жа тады, у начлег пасля музыкаў, ну, тым не меней я пачуваюся да абавязку растлумачыць вам і свае, таксама, уцёкі ад вас, ведаеце, не столькі па труслівасці даў драпака, колькі якраз па маладой фанабэрыі ды зялёнай абразлівасці, словам, — так ці сяк, калі што, я гатоў, усё-такі, ажаніцца з вашаю дачкою, бо ці раз потым разлічваў сам сабе: неблагая з яе дзяўчына, не порсткая, неяк спадабалася яна мне, хоць ведаю, што не на месцы мае словы, выбачайце, калі ласка, але нешта запала ў маю душу... Усялякае здараецца; ды на шчаслівы канец ніколі не позна, як кажуць удасведчаныя...»
I Слаўка ўжо бачыў жаданую ўціхласць ад таго ў гэтай радзіне, павячэраўшы з усімі на згоду. У вёсцы спіцца ўзімку ўтульней. Завея адлятае ад ваконня недзе ў гуляйполе. Нават мышы не дзяруцца на гарышчы; хата спачывае ў бяспечнай саладосці быцця, і спакойна вядома, што будзе заўтра і пасля.
З цямнечы выбліснулі перад ім не вельмі далёкія агеньчыкі вечаровае Слоі. Слаўка неабачліва ступіў ва ўкрытую лядком лужыну, і чаравік намакаў ад вады, якая апёкліва-халодным усплёскам улілася яму цераз верх. Ён пастаяў, бы які бандыт на шляху, што ўстрывожыўся заядлым брэхам сабакі блізка наперадзе; адтуль ехалі возам.
Слаўка пабег назад без аніякае асцярогі, крутнуў паўз ельнічак і, па барознах у палетку, папраставаў да шашы, па якой, аддыхаўшыся, дайшоў у поўнач да вакзала ў Саколцы, дзе, чакаючы на беластоцкі цягнік, ачысціўся з балота.
Ён, да болю ў мазгах, зразумеў тое, што яго пацягнула ў Слою менавіта сваё бязвыйсце або і горш таго, гэткае нешта ў ім самім жа, з чым няма куды падзецца! А такі чалавек можа прынесці з сабою толькі бяду іншым. як той, хто заражаны страшнаю хваробаю.
— Дваццаць сёмы год будзе, калі гэта я, зараза, на хлеб-соль працаю зарабляю, як толькі ажаніўся быў з Канцуроваю Маняй, ну, з той сястрою Голае Фэлі, якую, казалі людзі, артылерысты нямецкія ў вайну вывалаклі яе са склепа, куды схавалася яна перад салдатнёю, ды на загуменні, пад тымі Лапуцёвымі слівамі, як мае быць аддубасілі дзеўку ўпяцёх на адну, вось, узялі і разбэсцілі, гэ-гэ-гэ... Я, маладым будучы, зараза, быў дурны, бы Супруноў чаравік: усе сілы свае пакладаў на рабоце ў складах штучных гнаёў, што, во, стаяць ужо колькі часу ў Жабіным завулку, там, па-над рэчкаю, з-за якое ехалі фурманкамі мужыкі ды чакалі яны абозам на пажарышчы Чаркесавай хаты, штодзень да ночы, і за пляшку гарэлкі, такое сівухі, дапамагаў ім, булава, цягаць мяшкі тыя, пакуль не спадаўся, гы-гы-гы... Начальнік тадышні мой так і кажа мне, каб я, зараза, лягчэйшы занятак сабе падшукаў, бо тут, — чаго ён, ясная справа, проста не сказаў мне, зараза, — марны з мяне цяперака гарэлчын брат ды злодзей, значыць, не карыстаюся даверам калектыву, падтрымкаю актыву, і ўсіх гэткіх цваных гасцей, та-ак, та-ак, мы-мы-мы... Халеры нямаш на вашы голавы, падумаў я, зараза, мо і праўда: неўдалота з мяне, скапыцень буланы, даверлівец аблавухі, бот, і што там яшчэ найгоршае бывае з чалавекам, ажно гідка паўтараць, бо і да бабскага пераду дагаварыцца можна, дарэшты збулавець, а нашто тое, не?.. Легальна жа, ведаеш, пазбаўлена мяне гэтае пудовай пасады, — во прыдумалі! — за п'янства і, назаўтра, паставілі ра-біць у краме «Алкаголі» (манаполька тая ў другім канцы мураванкі Піндаля). У ёй я, зараза, без аніякага дзіва, на дзесяць тысяч насматкаў потайна, не ўмеючы красці як трэба, прытым жа, не буду грахі таіць, бабы ўсялякія пачалі губіць мяне, калі мая Маня ў бальніцу злегла з дзіцём першым, дачкою, якая зараз ужо заму-жам у Саколцы, на Сабачынцы жыве яна, з Франкам, сынам Набіноса, ну ведаеш, таго бракан'ера з Хапачоўскага хутара, так гэта яно і пакаптузілася ўсенька, ах... З тамтых «Алкаголяў» вядома ж, доўга не чакаючы пуганулі мянс за тысячы тыя не свае, усё роўна быццам я, зараза, сам гэта ў іх напрасіўся даць мне грошыкамі казённымі пашапацець у пальчыках, белых рук у сябе прычакаць, за прылаўкам карпеючы з рання ды да вечара, як дзень божы доўгі і ясны, пазяхаючы пры тым, бы бобік які на ўвязі, эх!.. Тады я, зараза, выгнаны з тае крамы падумаўся быў наняцца ў Піпдалёў млын, на работу пры каменнях стаць, каб жа неяк сплачваць прапітую па-крадзежніцку манапольку тую, але, думаеш, гэта так лёгка? Дурняў наўкола, зразумей, поўна, і ніхто іх, як кажуць, не гадуе, не сее, усё самі яны ўзыходзяць, так што і каля мяне круціўся адзін такі добры хлопец, можна б сказаць, сябар мой, і ён узяў ды пазычыў мне грашыскаў крыху на выдаткі хатнія, даў, як быццам у стромань бяздонную кінуўшы, і я адразу пабег з імі да Ваўчыцы-Шырокае Чаркі, цьфу-цьфу, падла з мяне!.. Я, зараза, не такі балван, якім прыкідваюся вось, хоць і ўстаю досвіткамі, каб маторы ў млыне Піндаля нагрэць, пакуль людзі збожжа пачнуць завозіць, мужыччо ўсякае, і не першы раз бачу сабе, як пад'язджае на замлынне, сунецца грузавік з пагашанымі фарамі, — а ведаю, чый ён, бо гээсаўскі, — ды раз-два назвальваюць з яго адны такія хлапчукі мяхоў, паўнюткіх пад завязкі, ажно ўсё роўна, што сапуць яны ад таго злятання пярэкіддзем, і неўзабаў шафёр дае газ, самаходзіна рыкане, пыльнуўшы за паваротку, і ўсё па ўсім, хэ-хэ-хэ... Аднаго, гэткага віхрастага, — з Дубравак ён, дык я яго здаўна ведаю, ля могліцаў хату сабе паставіў, яксьці хутка пасля таго, як яго старшы брат павесіўся, дочцы свае сястры байстручка змайстраваўшы, бо, памятаю, калі кветку мы ў яго запівалі, сястра тая ўпілася была, як зямля, і пад машыну на шашы падлезла, галаву ёй распляснула, а стары бацька якраз недзе нагу зламаў і, не бавячыся занадта ў хваробу, узяў ды памёр, эгэ, у Каляду або трохі пазней, словам, цяжка зразумець іх радзіну, эгэ-гэ-гэ... Ім, гэтым камбінатарам, здаецца, што мая галава, зараза, не варыць. I таму горшы я за іх злодзей, няма патрэбы са мною перашэпты заводзіць ці хаця б руку па прывітанне працягнуць мне або «дзеньдобры» сказаць такому асталопеню, у гумовыя боты абутаму, іначай кажучы, — Піндалёваму падноску, ягонаму млынарчуку падгаламу, які капітал адно ў бандыцкіх кінафільмах вачыма злічвае, як Канцурыха — прэзерватывы сыскападобныя пад ложкам доччынага курвяняці ўпорань, пасля культурных, па-цяперашняму, імянінаў, га-га-га... Куры тыя сыскі потым дзюбаюць на падворышчы, счэпяцца за адну ды цягнуць кожная ў свой бок, пакуль не парвуць, і ад таго каторай у грэбень лясне і крыламі, дурная. залапоча ды засакоча аж на плоце знайшоўшыся, вось смеху колькі нагледзішся, га-га-га.