Вяртаючыся надвячоркам дамоў, ля шашы мы нарвалі тае чырвані. На цудоўнае віно, на зіму.
— Купім шар у лазовай пляцёнцы, пяцідзесяцілітровы, — сказала жонка. Яна ўсміхалася вішанькай.
Ішоў я за ёю, з кошыкам восені, а мае сыночкі гайсалі па ўзбочыне, ловячы запозненага матыля. Ад Юраўцаў, калі я азірнуўся, ізноў хмурылася, але мы ўсё былі ў сонцы.
Тады, у нядзелю.
А неяк у тыдні, праязджаючы сюдою легкавушкаю па службовай і таму зусім няважнай мне справе, я кінуў вокам з моста на Супраслю; у ёй яшчэ блішчэлі ранішнія зоркі. Ціхая ды пабрыдчэлая пасля лета, яна стаіла ў сабе камень...
Машына рванула пад гару, праз Юраўцы і далей.
Грузавая «шкода» з галавастаю шафёркаю гудзела, бы нейкі дапатопны чмель. Ехалі ёю беластоцкія злодзеі красці лес.
Марусіў дожджык. Прасторныя шыбы абселі кропелькі.
У полі сірацелі дзічкі. Злодзеі хвалілі пагоду.
— Мне, як у Бога за плячыма. —- прабубніў адзін з іх і выскаліўся.
Гэта не спадабалася старому.
— Ыгы-ы, — мармытнуў ён і мацней атуліўся плашчом: усё роўна што збіраючыся думаць пра нікчэмнасні. Шафёр намацаў у сябе пад нагамі зашмальцаваную анучу ды працёр ёю пярэднюю шыбіну, левую: пацяклі брудныя рагі. У нос забівала цёплым чадам ад матора.
— Закурым,— азваўся мужчына, што сядзеў ззаду. Ён дастаў дарагую цыгарнічку: частаваў усіх.
Разам было трох чалавск (калі не лічыць шафёра). Шафёр пусціў з рук баранку і прыкурыў папяросіну сваімі запалкамі. Той, хто быў частаваў, загаварыў знарок голасна:
— Чулі, Іванюка выпусцілі!
— Не можа быць?! — рохкпуў бамбіза, што ўсеўся ля дзверцаў. — Іванюка ж пасадзілі на дваццаць пяць, пане кіраўнік... То кажаце, пане, што ён ужо ў хаце? Як жа гэта ўдалося яму, пане кіраўнік? — балбатаў ды стаўбунеў.
— А выпусцілі, — паўтарыў той жа.
Шафёр перастаў хмурнець. I яму хацелася нешта сказаць, але бамбіза нясціхна дзівам дзівіўся, не даваў дайсці да слова. — Яму ж пеканулі, падумаць толькі, дваццаць пяць!..
Падаў голас стары:
— Э, што цяпер турма: завод без часовага права выхаду дамоў, ды столькі.
— Я тры месяцы карпеў у следчапцы, — усё-такі ўставіў сваё шафёр. — Са мною сядзеў адзін дырэктар. Павалаклі яго на суд, які ўляпіў яму дзесятку. I ён адразу здзяцінеў, як снегавы балван у адлігу, паменшаў і пачаў пырскаць слязьмі: жонка мая пекная змарнуецца! Га-га-га... А я тлумачыў яму: сябручок, ты адно стражнікаў слухайся і хвалі іх, дык пачысціш прыбіральні не больш чым пятоху. I яшчэ, калі не залез табе гультай пад скуру, грашыскаў грабанеш за работу ў прытурэмнай фабрычцы, бо ж інжынер з цябе!.. Гэ-гэ-гэ...
— То ж але: паказвай перад стукачамі, што цалюткі ты ўжо свядомы, — дадаў уласнік зіхатлівае цыгарнічкі. Сказаўшы гэта, ён сіпла зарагатаў. Хіхікаў і стары, неяк плаксіва.
Шаша кончылася. Павярнулі ў лес, праз які пятляла нешырокая дарога. У трынаццатым квартале ізноў павярнулі ўбок і марудна пахіталіся трыбаю. Навіслае голле замахвалася на «Шкоду» смешнымі аплявухамі.
Аднекуль наперадзе з'явіўся хлопчык з кошыкам грыбоў. Ён пастараніўся і глядзеў.
Уягоных вачах была дабрата.
Злодзеі ўраз аціхлі.
Раніцу забалаганіў матацыкл — у такі холад пагнаўся жарабцом, першы раз з зімы. Вуліца абурылася, вокны заблішчэлі шклом злосці; узыходзіла сонца.
Цішыня вярнулася.
Я прыціскаўся да пасцельнае цеплыні. Снілася мне маладая радасць: вяселле ў Вялікіх Азяранах над Свіслаччу. Ускраем берага ракі нёс я на руках Тасю. Яна выкручвалася з майго ціску, і я вель-мі смяяўся. I яна таксама аж заходзілася! У кустах узнялася рагатня п'яных. Яны разрагаталіся да таго ж нядобра, што мы, ухапіўшыся за далоні, пабеглі туды, дзе шумела музыка ды пыліла ад танцаў на падворышчы; гулялі да месячнага бляску.
Я абымаў шаўковую Тасю.
Мне руліла набіць морду аднаму такому за тое, што ён скрадваўся з каханнем да Тасі, па-прасцяцку захаборваючы яе безгалоўным віном і падманваючымі шакаладкамі, якія даводзяць да пацалункаў, безабароннасці, як гэта з дзяўчатамі бывае, а якіх потым заносіць нячыстая сіла на сена ў адрыне... Біць яго ды духу слухаць за тое найбольш, што так мала яму трэба!
I я з бяды пайшоў у луг свайго дзяцінства, ва ўквечанае бесклапоцце, паміж ветрыкаў свавольных. У рэчаньцы забытага лета лавіў быў калюшак. Вада ў ёй мела тую прахалоду, па якой смуткуе дарослы, як па смаку чарнахлебнае скарынкі або паху спелага жыта. Бусел стогадовы ўсё прыглядаўся да мяне, настолькі доўга, што зашчымела ў сэрцы і чамусьці заплакаў я, і спалохаўея цішы. I таго яшчэ, што я адзін-адзінюткі.