Як жа быць без ката і сабакі? Але, на гаспадарцы. Тым больш — пастарэламу мужчыне ды яшчэ бяздзетнаму ўдаўцу, гэтаму Антону!
Кот у яго называўся Бандзіт, а сабака — Малюта.
Бандзіт жыхараваў на гарышчы, Малюта ж — у сенях. На разбоі свае кот вылазіў праз дзіру над апухаю, а сабака старажыў сядзібу, цікуючы з-пад падрубы (пад якою выграб сабе ямку). Сам жа Антон выседжваў вечары ў кухні, у тым яе месцы, дзе стаяла ўчарнелая печ з выкаўзанай ляжайкаю. У колішні пакой ён наваліў быў каменнага вугалю, ажно праламалася пад ім падлога. Уставіў туды і — разбіты ўлетку — матапед, а таксама даваенны ровар, на якім, у маладосць, падвозіў у нядзелі дзяўчат, што кветкамі йшлі ў царкву; пыліла лахмоцце і пабрэньквала запавуцінелае ламарэнддзе.
Жылі тут чалавек з катом і сабакаю, як быццам на трое душ.
Антон цягавіта гаспадарыў ва ўсе чатыры поры году. I нават падзарабляў ён у лесе як дрывасек, не столькі з прычыны жыццёвае нявыкруткі, колькі, менавіта, дзеля нагоды прыдбаць лішні грош у кішэню.
Бандзіту, дык зусім не было галадухі.
Часам, праўда, шпарыла яго па хвасце тая кабета, што наведвалася ў гэты бесталачын хутарок ды наводзіла ў ім усё тыя ж парадкі (пасля вячэры, Антон дубасіў яе чамусьці на мяшках з мукою ў каморы). Даставалася тады і Малюце, які, замест даць драпака ў зараслі чарносліву, скавытаў і падлізваўся бабе. Яна адыходзіла адсюль пасля трэціх або і пятых пеўняў, не пазней як на світанні, нарагатаўшыся з гаспадаром.
Вярталіся сюды спакой ды бесклапоцце. Бандзіт, іншы раз уранак, неяк спачувальна пазіраў са свае вышыні на таго Малюту ўнізе, які дрымотна лыпаў на яго бельмакамі, і здавалася, што ў такую хвілю яны думаюць пра адно і тое ж: чаму гэта кот з сабакаю не зжывуцца?
Антон тым часам утомна храпацеў як пшаніцу прадаўшы, пакуль не будзіў яго піск галоднае свінні з парасятамі (авечак ён не трымаў, а карова ж, ад старасці, рыкала мала і глуха). Яму снілася пагода. Ягоную ўціхлую здаволенасць можна было параўнаць з ліпаю, калі яна цвіце ў касавіцу, у закуцці прыгумення, за якім бе-ляхціць палоска грэчкі, запахацеўшы аселле ажно па ельнік з Барсуковаю гарою.
Бандзіт па-свойму пачуваўся гаспадаром на хутарку: пацукоў біў з разважанай заўзятасцю, наскокваючы на іх з агароджы ў свінятніку, дзе любілі яны матлашыць; затое ж мышэй ён як бы пашкадоўваў, каб не звяліся яны, ці што. Малюта не меў столькі занятку, зладзюгі папрападалі, пужаў толькі зайцоў, што панаджваліся ў капусту; абачліва пабрэхваў на дзікоў, дратуючых бульбоўнік за садком з гушчэчаю смуродзінаў. Антон упаляваў быў з абрэза ўгадованага адзінца, якога ледзь адшукалі назаўтра, у сырадэлі каля Смяцюховае сасны (куля развярэдзіла яму вантробу).
Сабацы даводзілася набрацца жуду, калі ў маразечу прыбіваўся сюды воўк ад Верхрадулінскае дарогі. I кату тады рабілася сцішна.
Але Бандзіт не застаўся б сабою, калі б утрываў без чаўпасы (ён будзе век здзіўляцца сваёй дурноце!). Здарылася з ім такое: неяк дабраўся да бутэлечкі з валерыянам, выкаціў яе са шкапчыка, разбіў і налізаўся таго дуру як трэба. Антон жа, нічога не скеміўшы, спалохаўся не ў жарт тым, што Бандзітка ашалеў, недзе скусаны пацамі або развалацужанымі дварнякамі... Хітра займеў ён прыяцеля ў салявы мяшок і, быццам у падзяку яму за службу, панёс у поле цкаваць сабакаю.
Як толькі Антон вытрас Бандзіта ў раллю, Малюта збянтэжана заскуголіў. Кату, аднак, было не да скаргаў; выцверазелы, мільгануў і туды і сюды, ды наўкола ні дрэўца якога альбо хоць кусціка для паратунку! I ён, на вачах нічагуткі не разумеючага сабакі, сігануў на свайго гаспадара і вавёркаю ўзбег да ягонага, уздыбленага, чуба...
Нібы хтосьці ўпаткаў потым, як Антон — з катом, бы каблук, на галаве і з сабакам ззаду, — дагопаў да Воўчага Вока ў Ласіным лузе, дзе надоечы злоўлена ўімшэлага шчупака-качкаеда... I ўсякі почут прапаў пра іх, а нейкая нячыстая сіла спаліла хутар. Там і цяпер нешта гудзевіць поначы.
Пакірачаны сад, узіму гэта відаць.
— Мікалай, як жывеш? — я напаткаў яго ў сталярні, шукаючы каго іншага.
Мы пасталі ля акна, шырокага на ўсю сцяну.
— Бачыш — сталярую, — ён калупнуў пляскатым алоўкам у пагабляванай дашчыне. — Не наракаю, ёсць работы... — I падумаўшы: — Цяперака менш заказаў; сезон пачынаецца пад велікодную пару, калі звяснее, — узнябожаны, сівеючы.