Хацелася мне сказаць яму: Мікалай. I ні слова больш, каб доўга памаўчаць з ім.
— Твае дзеці — вялікія? — неспадзявана спытаў ён у мяне.
— Ага, старэйшаму будзе пятнаццаты год, — неяк гатоўліва адказаў я яму, намагаючыся нават на ўсцешанасць. Ён стаяў з апушчанай галавою.
— Вып'ем, — сцвердзіў, неяк скрадліва зірнуўшы ў мой бок. Я не зразумеў, хоць нікога старонняга тут не было.
Узяў ды адчыніў ён аптэчку першае дапамогі, адкуль выняў бутэльку, паўлітра жытнёвае гарэлкі. Дастаў таксама жменю якоесьці закусі, пашчэрбленую шклянку...
— Недзе павінна быць яшчэ адна... — апраўдваўся перада мною. — Чорт яе кудысьці занёс!
— Мікалай, я ж не п'ю. Ведаеш, — не п'ю. Не магу, мне нельга. Хворы стаў...
— А табе — што?
— Нэрвы, браток, нэрвы!
— Плюнь на іх, — Мікалай першы раз паглядзеў мне ў вочы. — Кажу табе: плюнь! У мяне іх, думаеш, няма? — наліў гарэлкі ў шклянку. — На, бяры!
— Павер мне, Мікалай... — я прасіўся. Паказаў яму бутэлечку з лякарствамі, што насіў пры сабе.
Ягоная рука перастала тыцкаць пачостку мне пад нос, а чалавечкі вачэй пахадзілі па лацінскіх літарах на наклейцы тае бутэлечкі, потым па маім твары і заплюшчыліся.
— Ну, Бог з табою, — сказаў ён і выпіў сам. У тупым задуменні разгарнуў газету, у якой знаходзіўся падабедак; панюхаў хлеб.
Прысеў есці.
— Ты гэта, даўно так пакінуў? — запытаў у мяне наконт выпіўкі, без крыўды. У аптэчцы ж намацаў яшчэ і слоік з квашанымі агуркамі. — На, вазьмі, хоць паеш, — працягнуў акраец чарнахлеба з гатаваным мясам ды падштурхнуў да мае рукі, усё-такі апетычны, слоічак.
У гэтым ужо не выпадала адмаўляць яму.
— Спачатку цягнула да чаркі горай, чымсь да суседавай жонкі, — тлумачыў я.
Не пра тое гаворым. Голас неяк чужы. Я аціх, і Мікалай маўчаў: цямкаў мясны бутэрбродзіска, паглядаючы то ў акно, то на бутляху. Болей не наліваў — нагою адкінуў утоптаны абрэзак, і ў сонечных промнях завіравалі пылінкі, па-камарынаму заклубавалі, адлятаючы ў паласу ценю.
— Добрая сталярня ў цябе, — загаварыў я. Палягчэла мне, таму сказаў яшчэ: — Убудаваў ты яе, відную, прасторную, цёплую... Малайчына, Мікалай!
Ён не адказаў. Пашукаў адною рукою на паліцы і падаў мне чырвенную даму. Бачачы тое, што я не здагадваюся, у чым справа, адвярнуў карту: на яе другім баку ружавела голая жанчына.
— Швэдскія, — сказаў пра карты. Скончыў есці, а газету, пакумячаную, шпурнуў у кут.
У яго памакрэў лоб і скроні. I нос. Падумалася, што звяры не пацеюць, калі ядуць...
Вяртаючы яму карту, я хацеў сказаць: «Глупствы, Мікалай». Але сказаў іншае:
— Адкуль ты вынайшаў такую? Нашто яна табе? ён, усміхнуўшыся без сэнсу, усё роўна бы той Паўлючук з Зубава, выцер рукі аб камбінезон, каб не папэцкаць таго, што паказваў быў, а я аддаваў яму назад.
Гэту чырвенную даму адкінуў ён на тую паліцу хутка і далікатна, як нешта гарачае ды смакавітае. Больш нам не было пра што гаварыць. Я пайшоў.
У канцы Гарадоцкае вуліцы даганіў мяне густы снегапад, за якім сунуўся туман гнілое пагоды.
Ян Гальшанскі перайшоў на працу ў рамонтнай майстэрні трактарнае базы ў Даўгаброддзі. Сам ён аграном па прафесіі, стаў механікам тут і пачаў зарабляць больш, чымсьці таго быў паспадзяваўся.
Ён наняў кватэру ў старой удавы, якая, у той жа вечар, расказвала яму пра сваё жыццё і дачку Гандзю, што пайшла замуж кудысьці далёка. Выслухаўшы жанчыну, Гальшанскі павячэраў, прагледзеў за сталом газету, затым памыў у халоднай вадзе ногі — каб не пацелі яны, — і, з палёгкаю, укладавіўся спаць; ужо з пачаткамі ўдушу, таму пакурваў мала, а з алкаголяў прызнаваў адны каньякі.
Як чалавек, які апынуўся ў новым асяроддзі, Ян Гальшанскі зразу не наважыўся наладжваць сабе знаёмстваў; прыглядаўся да людзей. Яму, як неблагому майстру, пасыпаліся прыватныя заказы, і стала хапаць часу толькі на спешлівае абеданне ў сталоўцы; дамоў жа вяртаўся пад поўнач. «Вы зашануйце сваё здароўе», — пагаворвала ўдава, калі ў Гальшанскага не было жадання паесці, прыйшоўшы з работы. Забіўшыся да сябе, у пакой, ён вымаў з кішанёў жмуткі грошай, важнейшыя банкноты выгладжваў і клаў за вокладку ашчаднае кніжачкі, якую захоўваў у шуфлядзе камоды. Здаралася, — захроп, пакуль здолеў укрыцца коўдраю.
Упрысвятак Гальшанскі выпіваў. кумпястую чарку армянскага, браў у рукі купленую кніжку (пра. Дантона). Любіў ён тады сядаць ля акна з відавокам на лугі і лес.
Аднаго разу Гальшанскі разгаварыўся з гаспадыняю на векавечную тэму разбэшчанасці ў маладых. Але ўдава счапілася пярэчыць яму, баронячы гэтым Гандзю.
Сваю, аб якой яна была згадвала, што легкадумна пакінула там мужа. Яна запамятала гэту гутарку, зрабілася бурклівая.