У крэслах зашапталіся.
Андрэю па-дурному дрыгала кульша, і гэта цалкам уз'ятрыла яго. Стракацеў вымоўем, бы ягня бубкамі на дошку.
Шафёрыска павярнуў да Андрэя расчырванелы кулак сваёй фізіяноміі:
— Толькі не хам! — заедліва. Сам вы гаўняк! — звякнуў, ажно вакол пацішэла. — А дзе гонар — ваш, калі вы так языкачыце?! — ён рыхтаваўся мацней адбівацца.
Андрэй перапыніў:
— Вам хапае нахабства згадваць пра гонар? Ці хоць ведаеце вы, што гэта такое? — перавёў дух і, каб неяк пазбыцца наляцеўшага шаленства, прамармытаў з агідаю: — Дурыла!
Ззаду прабляяла якаясьці пасвежаная паненачка, безасабова і піскліва:
— Вадзіцелі — гэта таксама людзі...
А шафёр выключыў матор. Па-маладзецку прыкурыў сабе папяросіску, і калі б не факт, што Андрэй быў у гладкім гарнітуры, паголеным, у скураных пальчатках, у шыкоўным капелюшы, — агледзеў бы яго з іроніяй.
Злавесна заплюшчыўся.
— Паслухай, пан, што я пану скажу: вы мяне хлебам не корміце! А свае ўказанні, калі ласка, трымайце пры сабе. Калі вам што не ў смак, можаце пісануць скаргу ў маю дырэкцыю. Вы ж, пэўна, умееце...
«На халеру ўзняў я гэты вэрхал?» — кальнула Андрэю. ён астываў.
— Я вас, усё-такі, кармлю, мы, пасажыры. Іначай — наліха вы каму? Уцямна? Запамятайце — мы! Так, паночку... — здаецца, задушыў бы паганца!
— Гы-гы-гы... Вы? Мяне? Не жадаеце, не давайце! Дуйце пехатою, без ласкі!
— Што за звычаі павяліся: з кім ні гавары, да каго ні звярніся, дык усё ласку робяць табе, што хоць выслухаць схоча. Давайце выконваць абавязкі, грамадзяне...— "гэта ўжо не толькі да аднаго.
Андрэя слухалі, развесіўшы вушы.
«Не лічуся я са словамі, грубіяню!»
— Пане шаноўны, не вы прымалі мяне на працу і не вам вырашаць пра маю кваліфікацыю, — і ён выстраляўся.
— Паехалі, пан шафёр. Набрахаліся! — падтрымаў яго нехта.
Грукнуў дружны рогат, наспелы, гамаваны. Андрэй прыкмеціў, што бабуля ўсё ўгнезджвалася. На ёй не відаць абразы. «Крыўду — як і шчасце, трэба ўчуваць яе».
Андрэй збіваў непрыхільныя позіркі, бы молі, спадцішка: ціхлі ў яздзе.
Аўтобус толькі разагнаўся, як з бакавой дарожыны падляцела на шашу фурманка. Конь бег, фанабэрыста адкінуўшы грыву. Вазак сядзеў да таго ж нерухома, што быццам — труп! Акалелы, які яшчэ не пакаціўся.
Дэраш крутнуў у адхон, воз перакуліўся, аглоблямі перакасіўшы дугу.
З машыны выбеглі глядзець.
Шафёр, раскірачыўшыся ля развалы, лаяўся на мужыка. Мажны пасажыр падвалакаў яго, ачмурэлага, і падымаў на яхіднае пасмешышча. Той ірвануўся, адбегся, пашукаў шапку і пугу. Яму паставілі воз.
Счаўплося замяшанне.
Да самых Крынак пралапаталі аб выпадку. Андрэй з душэўнай нуднотаю пакідаў кагал аўтобуса.
Убогай Беластоцкай вуліцай спяшаў да маці. На клёне пракаркала варона...
На панадворку матчынай хаты, за падпітым плотам, мутнелі шыбіны пад бровамі страхі. Хлеў, дрывотня, гумно, ясень, шпакоўня, сцяганая сякера. Дыміў недакураны комін.
Маці застаў утрапёнай.
— Гэта ты, Андрэй?!
— Як тваё здароўе, мамачка? — дапытваўся ён. — Прывёз я табе электрычную падушку, — даставаў скрутак. — Кажуць, на раматус яна...
— Ай, сынок, мяне ўжо магіла вылечыць.
— Нельга так, маці.
— Не ведаю, як паслугоўвацца гэтай тваёй падушкаю...
— Я пакажу табе, мама.
— Потым. А зараз павячэраем.
— Прынясу дроў, — Андрэй аблізаўся на бульбяную кашу, запраўленую крупамі ды кавалкамі свінога мяса з цыбуляю!
— Вазьмі бярозавых, — удакладніла яна.
У дрывотні павук снаваў сваю пастку, падбягаючы да мухі, якая роспачна бзычэла. Урэшце распалавініў яе. Фокусна кульгала абуджаная курка. За сцяною прабляяла авечка.
Павячэралі амаль па-каляднаму; у крэдэнсе знайшлося надпітае віно са сліў. З вянгерак. Папіваў ён яго маленечкімі глыткамі — аж старая ўсміхнулася. У ім былі сокі саду, пякучасць сонейка ў бясхмурную восень, чырвань яблыкаў, клейкасць патрэскаўшых ад пераспеласці груш, уцехі дзяўчат, іх матыльковае хіхіканне, пачуўшы якое, не мог устрымацца, каб не сесці на веласіпед ды не акунуцца на ім у поле, паспяваць там і пакачацца ў лузе, што ля Шражкоў, у якіх чарнасліўная Ала, па-іконнаму арыстакратычная, з вачамі, бы з дзвюма азярынкамі, з вейкамі чарацінак. З незабыўным!
Андрэю падумалася, што чалавек жыве трохі як наркаман: усё яму мала таго жыцця. Смуткуе ў ім той, хто сяк-так асэнсіў яго. Але гэтакіх няшмат.
Ен абавязкова закурыў. Яму неабходна быдо, ўчыніць нешта бруднае, і ён — менавіта. закурыў. Засмярдзела анучамі.