Андрэю няўлежліва: «ёй жа так мала трэба: пакоік у маёй кватэры і тысячу злоты на месячнае ўтрыманне. I я не ў магчымасцях! — уз'еўся ён на сябе. — Каб аблягчыць матцы, давялося б прадаць яе сялібу, агароды, зямлю! Усё. Тады ці можна такое назваць сыноўскай дапамогай? — ведаў, што продаж матчынага ўзбагаціла б таксама і яго. Атрымаўшы ў рукі значны капіталік — дзвесце тысяч! — не стрымаўся б, каб не павялічыць гэту суму ўдвая. У банку ашчадных кас, праўдамі і няпраўдамі, выстараўся б пазыку на дзвесце, пакідаючы ў заклад грошы старой. Скупляў бы пляцы ў Беластоку, якія, праз некаторы час, прадаваў бы за патройную цану. Праз падстаўных асоб. Найбольшая нявыкрутка ў гэтакіх камбінацыях была б з выпрацоў-ваннем формулы неабходнасці так высокай пазыкі. Але дэклараваў бы будаўніцтва мураванага дома. Сапраўды, ставіў бы яго за адпушчаныя сродкі. Меў бы, вілу! У камунальнай кватэры цесна... Патанаў у пухкаеці засынання.
I пайшоў Андрэй вярстовымі крокамі. Ступіў ён у бок Гаркавіч і пахіліўся над хатаю Райкі, дзяўчыны з млечна-белымі грудзямі. Падхапіў яе ды панёс, тулячы да сябе дрыготкае цела. З чароўнай лёгкасцю супыніўся ля берагоў Свіслачы, над якою гуляла вяселле і збіраліся выходзіць замуж першыя дзяўчаты, што падабаліся яму. Аднак жа адзінае, што яны дазвалялі Андрэю, гэта пратанцаваць з імі два-тры разы, не за гулліва, накрухмалена. З пашацункам!
Райка да таго ж разрагаталася, чорт адзін ведае чаго, што ажно панесла яе ўгору. Андрэй, як ні скакаў, не здолеў дастаць да яе цэпаватымі ручыскамі. Спацеў да млоснасці. Аддыхаўшыся, ізноў ступіў ён вярстовымі крокамі, гэтым разам да Піражкоў, і адтуль прынёс над зялёнасардэчную Свіслач дзяўчо, надта падобнае да Алы. Як яно называлася?.. Нібы ўжо прыхільнае яму, таксама і яно пачало смяяцца да бяспамяці! Андрэй тым разам не стрываў — з сілаю заікі бразнуў вобземлю гэту дзяўчыну, ажно балота з-пад яе распырснулася, а сама яна, нядобрая, правалілася скрозь зямлю ды знікла.
Адышоўся бліжэй гарадскаватай Саколкі.
Падаўся на лясы. Ішоў па іх, бы па руні. Растоптваў вёскі. Пад падэшвамі хрумсцелі хаты і хлявы, быццам слімачынае шалупінне. Людзі, па-мурашынаму баязлівыя, разбягаліся ў норкі сцежак I дарожак, закусцелых, закопваліся ў наіўных ямках, безнадзейна малых. Малюпасенькіх! Выратаваліся тыя, што пасучылі ў напрамку Саколкі або Беластока. Андрэю не хацелаея ступаць на гэтыя крушні гарадоў, каб не пакаўзнуцца і каб не ўкусіла высакавольтная лінія, па-гадзючаму не ўджаліла ў нагу. Гарады ён мінуў. Дарэчы, ад іх несла!..
Андрэй прачнуўся: у нос убівалася пахота смажаніны. Маці стаяла ля пліты, перастаўляла гаршкі, падкідала ў агонь паленняў.
Апусціў ногі на застуджаную падлогу.
— Уставай, — сказала маці.
Андрэю дужа прыемна было пасядзець, гэтак па-бацькоўску, і памарудзіць.
За снеданнем выслухаў ён ад яе, як перакрыць дах, які працякае... З нервовай апетычнасцю ўплятаў бульбяныя пляцкі.
Паеўшы, адказаў маці:
— Добра, так і зраблю я, маці. Пастараюся... — залазіў у нерэальнае? Падахвочваў сябе: хіба гэта дрэнна, дабранца да самога коміна, адкуль далёка відаць? «Ныраць у вецер!»
Пляцкі, што засталіся, маці паклала ў эмаліраваную міску, прыкрыла іх талеркай, нейкай пашчэрбленай, і засунула ў гарачую пячурку; будуць і на абед.
Падзякаваўшы, ён устаў ад стала. З тупасцю ў мазгаўні.
За шыбамі — веснавела.
Дзікавата.
Сонечна.
«Я, бадай, не адступлюся ад гэтага... —як бы рашыў. — Хопіць, праўда, валтузні!»
— Я, мама, у склады — папытаць... — сказаў, што збіраецца даведацца наконт шыферу. Найлепшы — белісты, дробненька моршчаны. Андрэю заманулася наведаць выган, сажалкі. I там, прысеўшы на грэбельцы, пацішэць, сабе. Пагладзіць зрокам сенажаць, выстрыжаную аж па самыя вербы, што ля колішняга парку. Блізка курганоў, разаспаных у Рахавіцкім заполлі, дзе пасля фронту ў сорак чацвёртым размясцілі івайсковы аэрадром.
«Маці падумацьме благое», — адхіліў ад сябе гэты намер, кіруючыся ў бок складаў. (У суседзяў узнікла б неспакойнае пытанне: чаго Андрэй шукае на пустцы, прыбыўшы з вялікага Беластока?!)
Яго аклікнулі загадзя.
— Андрэй!
— А-а-а, здароў! — Андрэй адгадваў: «Віцюль? Не, Жоржык! Жоржык? Хіба што Вадзім...»
— Да нас? Заходзь! Гэта ж Андрэйка.
— Кудою тут? — Андрэй: «I не Вадзім ён!» — А дзе ж брамка?
— Сюдою, во, давай, — той паказаў. Целяпалася драцяная весніца. — Што добрага? Як маешея?
Загугнявіў і другі:
— Я цябе, Андрэй, здалёку апазнаў...
Трава, вытаптаная да жывой, раны. Калюгі. Глыбочныя сляды ад ботаў п'янелі за вароты. Андрэй выбіраў пераходы, вымашчаныя пабітай цэглаю.