З загалоўкаў у газетах выразаў літары і цэлыя словы.
Клеіў ён ананімку.
«У дырэкцыі — безнадзейна. Дырэктар глядзіць грошай. Пазбыўся тых, хто думае катэгорыямі інтарэсаў фірмы і грамадства...»
Далей Андрэй выклейваў тэкст у тэлеграфным варыянце. Каб менш працаёмка.
ЗАГАДЧЫК НЯВЫГАДНЫ ДЫРЭКТАРУ ЗАГАДЧЫКА ПАДПАЛІЎ КАДРАВІК АД КАДРАВІКА НІТКІ ДА ДЫРЭКТАРА ЗАГАДЧЫКА АКАМПРАМЕТАВАНА ПАГАВАРЫЦЕ З ШАФЁРАМ ДЫРЭКТАРА ПАВІНЕН ВЕДАЦЬ З ПРЫБІРАЛЬШЧЫЦАЙ КАХАНКУЕ ІМ
Колькі з гэтым сумятні! Андрэю разбалелася галава. Канверт з ананімкай ён апусціў у паштовую скрынку, што на рагу Пекнай. Уночы...
Загадчык не з'яўляўся.
— Хварэе, — тлумачыла сакратарка, калі Андрэй заявіўся ў яе з завершанай справаздачай. — Заўтра павінен быць.
— Я пакіну ў вас.
— Добра. Я перадам.
За фіранкай панікавала муха. Білася аб шыбу, каб вылецець — на снег, дзе загінула б.
— Пакіньце мне, калі ласка, справаздачу, а я перадам яе пану загадчыку, як толькі ён з'явіцца на работу, — паўтарыла яму сакратарка.
I ўважліва паглядзела ў непрысутныя вочы Андрэя. Ажыў тэлефон.
— Прабачце, — сакратарка, павярнуўшыся бокам да Андрэя, падняла трубкуі — Так, пан Антошка ёсць тут.
Яго зноў прасілі ў дырэктараў кабінет.
«Хіба ж не ў сувязі з ананімкай, чорт вазьмі? Наўрад ці дайшла яна ад учора...» — Андрэй сумняваўся.
Выпеставаная ім паперка, аднак жа, ляжала на стале перад капітанам.
— Што гэта? — скрывіўея Андрэй, калі капітан усунуў яму ў далонь паперчыну. — Ананімка, ці што?
Той пыхкаў дымам, злічваў хмурынкі.
Авдрэю ад грудзей разлівалася па целе гарачыня.
— Захацелася задаць сабе столькі гаротнай працы, — парушыў сваё бязмоўе капітан. У безасабовасці сказанага Андрэй усё-такі знайшоў прагалінку сабе.
— Ну, — шчыроўна адгукнуўся. — Нямала: выразаць, наклеіць, дапасоўваць, падбіраць, страхацець... Амаль мастацтва! — яшчэ слова і — ён не стрывае, узляціць з крэсла, пабяжыць, а з калідора...
— Так, — значна пацвердзіў капітан, як бы з нуднасцю, і забраў тое назад.
На падваконнік сеў верабей і зазірнуў усярэдзіну. Звочыўшы Андрэя, фыркнуў кудысьці чорцікам.
— Змест яе сведчыць аб тым, што напісана яна асобаю, якая арыентуецца ў адносінах сярод вашых вярхоў,— выказаўся капітан, з якойсьці затоенай надзеяй. Дадаў: — Пры тым, не дурною. Хто, паводле вашага меркавання, можа быць аўтарам ананімкі? — капітан назваў два прозвішчы; Андрэевага сярод іх не было. Дзеля далікатнасці? — Бачыце, да грудкі клею на паперцы прыліп волас, шатэна...
«Маё шчасце дылетанта, што я не ўбачыў яго! — разгаралася ўнутры Андрэя. — Капітан, магчыма, падчэкваў маёй рэакцыі, але я, шчаслівая ўдалотная разява, нічога не прыкмеціў».
— Падкамбінаваць па валаску ды параўнаць... — заскарагаворыўся Андрэй.
— Вось і хачу прасіць вас пра тое.
— Чаму ж не.
— Дзякую вам. Няма асобеняў з аднолькавым валоссем, як і з ідэнтычнымі папілярнымі лініямі...
— Вы лепей разбіраецеся, — Андрэй: «Няма з аднолькавым? Нешта не чуваў я; мо хлусіць ён, а я, прастата, хвалююся?»
Па праўдзе кажучы, просьба капітана здалася Андрэю смяхотнай; нейкай дзіцячай. У рэшце рэшт спачатку размаўлялі яны пра сур'ёзнае, ажно ён, капітан, нечакана, бач ты яго, аб... валаску! (Пацяшаліся ў Новым Востраве з таго, як аса задушыла Якіма, гэтую лаханду! Яна ўляцела яму ў горла, калі ён пазяхаў, разлёгшыся на загацці...)
Як жа вырваць іх у кожнага і не зарагатаць, бы падшыванец? «Я хацеў пажартаваць, а капітан з мяне проста закпіў!» I Андрэй не дурыў сабе гэтым болей галаву.
Чуючы рознае, Апдрэю думадася, што дырэктары дапускаюць кардынальную памылку: яны не пазбягаюць свінстваў! Ён яшчэ не дайшоў да таго, што кіраванне людзьмі з'яўляецца штодзённым выбарам паміж меншым і большым злом. Што прызнаць рацыю адпаму чалавеку абазначае не прызнаць яе —. другому. Адчуранне крыўды гусцее духотным палыннем на ўзмежках дзейнасці.
Верыў у добрую волю вышэйстаячага начальства.
Заслаў стол паперамі, на якія наносіў розныя пазнакі. Афармляў ён заказ на куплю вылічальнай машыны «Сінекура». Машыністка перайначыла адрас фірмы, і таму паўстала дылема: паправіць гэта шарыкавай ручкай ці перапісаць нанава.
Выпісалася ручка.
Пашукаў да яе запасны стрыжань.
«Дзе ж той стрыжань? ...З гэтай капустай, што нагатавала жонка сябра, так здарылася тады, калі абое вярнуліся з маладажонскага водпуску, які правялі на Мазурскім паазер'і. Капуста пачала прыгараць якраз у тую хвілю, калі я пазваніў да іх кватэры. Вы былі на азёрах, запытаў ад парога. Цудоўна! Як жа зайздрошчу вам! Я не быў. Абавязкова буду каторага лета, гаварыў ім. Жонка сябра засцілала пакаёвы столік узорыстай сурвэтай. Спрытна падраўнаўшы фалды, яна запрапанавала выпіць чаю. Папрыносіла гарачыя шклянкі, на падносе з імітацыяй залатога посуду. Усміхалася па-хатняму. Можа, хочаш чорнай кавы, запытаў мяне сябра. Не, адказаў яму. Нават затрос галавою. Размаўлялі аб куплі легкавых машын, усё роўна як бы маючы за што купіць іх. Жонка падтаквала, бы курыца на гняздзе: так, так, так, так... У ёй заўважалася падабенства да прадажнай жанчыны. (Пакажыце мне жанчыну, у якой няма такога падабенства!) Паспрачаліся аб лоўлі рыб, хаця ні я, ні ён не займаліся гэтым. Быў каля нас адзін з Варшавы, які злавіў шчупака, доўгага, на цэлы рост чалавека! — гаварыў сябра. Не можа быць, я запярэчыў яму. Як жа есці такую, жахлівую, рыбіну? Жонка падтакнула, невядома каму? Гутарылі і аб возеры, аб тайніцах глыбіняў. Памятаеш таго актара з рыжай барадою, які любіў вывіскваць на пясчанай касе, звярнулася жонка да мужа. Ён, той актар, пераплываў цераз усё возёра. Не баяўся старых шчупакоў, не баяўся сомаў. На возеры знаходзіліся мялізны, пясчаныя мялізны, далёка ад берагоў...»