— Дык што з заяўкай? — сказаў ён да патыліцы адміністра-цыйна-гаспадарчага: «На такога не зробіш уражання асабовасцю. Яго можна паганяць толькі загадамі».
— Як гэта што? — той устаў нарэшце і павярнуўся да яго.
— Ну — як бацька да перарослага пасынка.
— Напішу, ну!
— Калі?
— Пажар, ці што?
— Будзе пажар, якога яшчэ вы не бачылі! — Андрэй аж закруціўся ад гвалтоўнай ашалеласці. — Як вам не брыдка?! Вы не выконваеце самых простых заданняў!
— Вы, пан загадчык, палохаеце мяне? — годніўся.
— Ідзіце прэч і — пішыце! Хачу мець заяўку тут жа, на маім стале, — стукацеў сагнутымі пальцамі — быццам морзеўскі алфавіт гневу. Неўгамоннасць была вынікам ператомленасці.
— Чаго вы на мяне так? Не вы мяне паставілі і не вы здымеце!
— Каб вы і дамагаліся таго, дык, ведайце, не дазволіў бы: мусіце працаваць! Я вас навучу, як любіць работу! — панёс Андрэй. — Затанцуеце так, як вам зайграю...
— Не будзьце такім важным...
Адміністрацыйны выкаціўся ад Андрэя. За дзвярыма, забыўшыся па ўсё, паправіў на сабе пінжак і падцягнуў нагавіцы. I, хам, высмаркаўся.
Заяўку склаў ён мігам і перадаў яе праз сакратарыят.
«Ён, балванец, не ўлічвае тую акалічнасць, што мне, як выконваючаму ўсё-такі высокія абавязкі, спачатку многае дазволена! — зацяўся Андрэй супраць кіраўніка адміністрацыйнай секцыі. — Спачатку, бо ўсё няправільнае залічаць на рахунак нявопытнасці, вучобы».
I тут Андрэю стала вельмі ясна, чаго ад яго чакаюць. Дрэнны той загадчык, які патурае сваім падначаленым. Першай праўдай усялякага кіруючага работніка з'яўляецца дбайнасць пра інтарэсы вышэйстаячых. I не абавязкова таіцца з тым. Можна нават уголас прызнавацца да баязлівасці перад імі — гэта не пахісне трываласць займаемай пасады.
Мадэль паважанага ўсімі кіраўніка — я добранькі, але няшмат магу — з'яўляецца самай небяспечнай. Усё, што амбітнае, адначасова і небяспечнае. Андрэй з сумам паўчуваў, што такое яму не пад змогу... Дэманстрацыя менавіта баязлівасці — найбольш пэўны сродак.
З другога боку, Андрэю не давала спакою дакучлівае разважанне аб тым, што яму, мабыць, пашанцуе працерці сцяжыну да большых вышыняў. Адсутнасць дырэктара і фактычнае кіраўніцтва ў руках Андрэя ўсёй дырэкцыяй, няхай сабе і часовае, з'яўляецца той нагодаю, якая, відавочна, не паўторыцца. Есць таксама ва ўзнікшай сітуацыі і мінусы Андрэю: не будзе яму перад кім паказваць сваю адданасць! Улічваюцца голыя эфекты — без той інтрыгуючай абалонкі псіхічных суадносін штодзень: начальства — падначалены. Адгэтуль, відаць, і бярэцца адзіноцтва ў дырэктараў і іх шматгадовая непахіснасць... Генеральная дырэкцыя далёка і высока! Яна пераважна жыруе на ўражваючых лічбах, хай сабе і ўзятых са столі. На тваю, дырэктарчык, рызыку. Уласнаручна раздзьмутых.
Нябачнымі лейчынамі прытрымоўваў Андрэя голас маці, такі, які спорна перадумаў, што сказаць, і цяпер зноўку сварыцца: «Я дык хоць сябе пракармлю — і ўжо лягчэй дзяржаве. А ты?» Андрэй: «Ды зразумей, мама. Ну, хопіць!» Маці: «Дурная тая дзяржава: школу дае, апранае, корміць, плаціць за кватэру, падсоўвае пасаду. Дзеля чаго? Дзеля таго, каб ты, Андрэй, пісацеў непатрэбнымі паперкамі? Няхай лепш прынялі б Вольку з сямі класамі — крэмзала б не горай...» Андрэй: «Маці, ты не любіш мяне!» Маці, перад плачам: «Андрушка! Як гэта ты можаш так гаварыць са сваёй маткай? Крыўдуеш за мае словы, якімі кажу табе праўду, бо я — твая маці! Хто ж гэта табе скажа яе, калі не я? Гэта мне крыўдна, што ты столькі напрацаваўся, папавучыўся, столькі каштаваў нам, тваім бацькам, і дзяржаўнаму скарбу, а так марна карыстаешся здабытым, дадзеным...» Андрэй: «Маці, ты не ўяўляеш маіх магчымасцей, таго, што дала мне навука. Я, ведай, гатоў не такое рабіць!» Маці: «Гатоў, ты ўсё гатоў! Жыццё пражываеш у адной гатоўнасці...» Андрэй: «Хто гэта навучыў цябе так дапякаць?» Маці: «А ці ж я сама ўжо нічога не бачу?» Андрэй: «Не смейся, маці, з таго, што скажу зараз табе: я стану дырэктарам! У мяне ёсць усё патрэбнае, каб ім быць. Павер! Я на добрай дарозе. Пераканаешся! Трохі часу і...» Маці: «Каб Бог даў табе, Андрэй. Дай Бог... Але ці дазволяць табе? Ці тыя дазволяць, што чыняць людзей дырэктарамі?» Андрэй: «Я зраблю ўсё, што трэба, каб яны дазволілі. Думаеш, мне не абрыдлі глупствы, якімі я мушу займацца, дзень у дзень? Думаеш, так мне смачна крывіць душою перад сваім загадчыкам і дырэктарам? Ды няма іншага спосабу на тое, каб у пачатку хады ўвысь не падставілі мне нагу і не перакулілі, не пляснулі ў калюгу!» Маці: «А ці ж гэта трэба ажно махляваць ды крыўляцца, каб выбіцца на таго начальніка?» Андрэй: «Трэба!» Маці: «Ну і што людзям будзе ад таго, што ты нарэшце зробішся гэтым дырэктарам?» Андрэй: «Ужо Леў Талстой, якога ты, маці, так паслаўляеш, пісаў, што калі людзі злыя, аб'яднаўшыся, утвараюць сілу, дык людзям добрым застаецца зрабіць тое ж. Ведаеш, маці, калі я стану там дырэктарам, дык першае, што зраблю, гэта павыкідваю з дырэкцыі ўсялякую звалату!..» Маці: «Не ведаю, сынок, што гэты Талстой акурат пісаў: пра яго, памятаеш, усё згадваў паш сусед Лявон. I той Лявон, ты ўжо не ведаеш таго, змовіўся з талковымі гаспадарамі, і яны скінулі солтыса, сабаку, Якіма Ліса. На яго месца выбралі, ну, Лявона. Але ён, што ні кажы, аказаўся не лепшы за Ліса. Дык так і думаю сабе, Андрэй, што дабро лішяе змагаецца са злом, як сухотнік не павінен хадзіць да здаравуткіх...» Андрэй: «Абяцаю, маці, не заразіцца...» Маці: «Можа, удасца табе, сынок, застацца такім, якім хочаш...»