— Вы? — кадравік, здавалася, зараз папросіць распіску на гэтыя словы. (Асабліва пасля той нарады.)
— Так, — Андрэй гнуў пад сабою порсткі страшок. — Скажыце, каб нашы людзі не давалі волю языкам. Рабочаму тамтому. Важна!
— Што ж вы збіраецеся зрабіць?
— Падумаю!
Устаў неяк рыўком. І кадравік схапіўся. З сінякамі на душы.
«Я не разважыў, лішне заганарыўся з цэлай гэтай сваёй відовішчнай адказнасцю», — апамятаўся Андрэй. «Чорт нашаптаў мне! Адшукаю жанчыну, але ці гэта што вырашыць? Тыя прыборы, колы, яна, напэўна, прапіла з бадзяжнікам, прапусціла. Прыйдзе дырэктарчык, і кадравік разнясе, што я быў у змове з к... Гэта ў яго стылі...»
Пазваніў таму знаёмаму інжынеру. Калі гэта мы бачыліся, гаварыў яму. Як ты сябе адчуваеш? А той у адказ: Чуў, што ты ўжо дырэктар? Віншую, калі гэта так. Не ўсё гаворыцца па тэлефоне, угамоньваў яго Андрэй. Я не дырэктар...
Хутка абарваў гэтую перамоўку.
Памкнуўся быў трохі перадыхнуць, але інжынер, гэтае няўдайла, нагнаў яму суму, даўкага, як восеньская імгла, Паволі прасвечвалася думка паслаць лісток, такое пісямко зладзейцы. Усплывалі першыя фразы: «Шаноўная пані! Дасылаем Вам тыднёвы заробак...» Чаму тыднёвы? «Шкада, што не зможаце працаваць у нас...» Глупства! А можа, якраз гэта зробіць на яе спадзяванае ўражанне, як ананімка... Пра найважнае: «Гэта зале-жыць толькі ад Вас. Чакаем да пятніцы, да 10.00» Незразумела? Нічога. Тут сутнасць не ў напісаным, але — у зломленай яе пераконанасці ў тым, што няхутка знойдуць. Пазбаўленне пачуцця бяспечнасці!
Ліст і грошы паслаў сам: грошы — свае.
А мо прозвішча ў яе фальшывае? Не, чаго кідацца, то ў боб то ў гарох.
Пачытаў «Забытую мову» Фрома.
Інжынер, той хатні філосаф, казаў Андрэю пра тое нясцерпнае, ад чаго ён псаваўся, быццам дамскі гадзіннік у мужчынскіх руках.
— Час жаніцца табе, Андрэй.
— Мне?
— Чаго ж тут здзіўляцца? Не маладзік жа ты...
— Ну і што з таго?
— Не ўяўляю сабе, як гэта можна аднаму ісці праз жыццё? Гэта пагражае непрадбачнымі скрыўленнямі яго...
— Напрыклад, якімі?
— Напрыклад, эгаізмам. Чалавеканенавісніцтвам.
— Ты жанаты і — без скрыўленняў? Прарастаеш прасцютка?
— Ты, Андрэй, не павінен так гаварыць: сям'я з'яўляецца часткай майго «я» і таму ўсё, што тут скажаш ты пра яе, перш за ўсё датычыцца мяне...
— Сям'я з'яўляецца роскашшу, — перабіў яго. — I толькі людзі несвядомыя таго, наважваюцца мець яе. Мабыць, некалі мае словы перастануць быць актуальныя. Закласці сям'ю ажаніцца — гэта тое ж, што прытупіць свой бег цераз раз дадзеныя табе гады. А кажучы мовай штодзёншчыны — стацца палахліўцам, лізуном, нічым! Падмятайлам... Я не магу сабе дазволіць мець сям'ю.
— Ты гэтак гаворыш ад злосці...
— Якой зноў злосці? Я ж да цябе нічога не маю. Ты ж мне не пераступіў дарогу.
— Не ведаю...
Інжынер перастаў спрачацца.
Здаецца, што гэтакай гутаркі ўвогуле не было паміж імі...
У пятніцу Андрэй не паверыў свайму зроку: каля пісьмовага стала сакратаркі, якой яшчэ не было, — сядзела тая зладзейка. Нібы рэдкая птушка, што зляцела з нябёсаў, стомленая і занепакоеная невядомай мясцінай.
— Прашу, — паказаў ёй на кабінет.
Заплакала.
— Не трэба, — сказаў, бы да маладой удавы, якой яшчэ жыць а жыць. Ён не чуў такога плачу, ціхага і накоцістага. — Супакойцеся, — падаў ёй шклянку газіроўкі. — Калі ласка, — яна абхапіла яе дрыжачымі пальцамі. — Хачу пагутарыць з вамі...
— Я ўсенька вам аддам.
— I заўтра ж прыходзьце на працу, — Андрэю, ад палёгкі, кожны волас закончыўся кропелькай поту. Выняў хустачку, згладжаную ў квадрацік, белую, з палоскамі па беражочках. — Хо-о, духотна... — адчыніў фортачку,
— Я? Пан дырэктар!..
— Вы. .
— Я ж... — прыгубіла шклянку. — Гэта я ўсё... Гэта ён намовіў, каб я...
— Вы — не ў міліцыі. Мяне не цікавяць даныя. Спрабую вам паверыць... Няўжо вы не разумееце? Можаце вярнуцца да нас. Прапаную: забудзьма тое, што здарылася. Сёння ж прынясіце прыборы і колы. I канцы ў воду. Згодны?
— Не ведаю, як вам і дзякаваць...
— А вы не дзякуйце. Сваё імкненне вярнуцца пацвярджайце добрасумленнасцю. Гэта і будзё самай вялікай падзякай нам з вашага боку, — гаварыў, бы куратар.
— Які вы добры!
— Гэта мая справа, — востра ўжо да яе. — Не падумайце, што раблю вам ласку або літуюся. Не, даю вам шанц. Не выкарыетаеце яго — наракайце тады на самую сябе. Папярэджваю вас, — не, усё-такі ён не куратар. Вось так.
— Пан дырэктар, я для вас цяпер усё! — дэкларавала яна.
— Трэба хацець будучыні, шаноўная пані! — вымавіў суха. — Чалавек, які не можа вызваліцца ад мінулага, затрачвае сілу волі. Мінулае — як кавалак гнілога мяса ў жываце... — Андрэй: «Што гэта я вяржу ёй? Яна ж нічога не цяміць з таго ўсяго!»