— Мне няма калі і таму я — кораценька: будзе новы загад-чык аддзела, — гэтак дырэктар. — Таму прашу вас падрыхтаваць да перадачы справы, каб у максімальна кароткі час пазнаёміць з імі новага загадчыка.
— Падрыхтую на паслязаўтра, — Андрэй неяк здрамнуў ад напружанасці. — Паведамлю кіраўнікоў секцый...
— Пан Андрэй! — ужо без «дарагі калега». — Справы прашу вывесці, як гаворыцца, начыста, каб загадчыку не спатрэбілася займацца імі ад пачатку, У сэнсе іх афармлення, разумееце? — ён адначасова кудысьці званіў і ў кагосьці прасіў прабачэння за нейкае спазненне... Ужо выходзіць!
— Разумею, — пот пацёк па скронях. Асеў у крэсла, зняможаны.
— Вады?
— Не, — насоўкаю выцер лоб, скроні, шчокі. — Вось і канец, — зводдаль ад канферэнцыйнага стала скрыпануў цяжка гружаны воз, па восі ў пясчанай каляіне...
— Пан Андрэй, — насупіўся дырэктар. — Мы не можам салідарызавацца з вамі... — гаварыў настаўніцкім голасам, быццам дырэктар школы.
— Мы? — Андрэй, папяровымі губамі. — Хто гэта, мы?
— Не чапляйцеся да слова, пан Андрэй! — з дэбільнай сур'ёзнасцю. — Вы дасканала ведаеце, у чым справа, — прыадчыніў акно. — Ніхто не мае намеру весці вас на эшафот! Будзеце працаваць. Прамінуць гады, ваша віна адыдзе ў забыццё, і тады вы зможаце зноў паслужыць грамадству... — палавецкі твар, непадатлівы на старасць. I на шчырасць. Стэпавы па паходжанні, лясунскі па выхаванні. Скрыжаванне, якое дае высокія парасткі.
— Я — вінаваты?
— Ніхто не зняў з вас віну. Не думайце, што мы вас будзем бараніць, — усё роўна, бы: «Нарэшце, заразу, утапталі!»
— Пра што ж гаворка: быў суд, засудзілі — і канец.
— Я гавару аб вашым унутраным настроі.
— Дазвольце, калі так, запытаць: мая віна толькі ў тым, што к... я назваў к...? Так?
— Вядзіце сябе прыстойна! Як вы сябе паводзіце!
— Я задаў вам пытанне. Мне таго хопіць, — падумаў аб дырэктары: «Чым больш двурушны чалавек, тым чуллівейшы ён на брыдкаслоўе. Як тая балячка на дотык!»
— Якое? — не маргнуў вокам, убіў кінжал у спіну князя Алега, якога яшчэ ўчора называў сябрам. Плач Яраслаўны выслухаў, як самыя высокія словы прызнання за свой учынак!
— Паўтарыць?
— Мне няма калі спрачацца з вамі. Выбачайце. — дырэктар апранаўся, даставаў з шафы паліто з футравай падбіўкай. — Мяне чакаюць, — ён надзеў шапку.— Зайдзіце іншым разам...
— Шкадую, што на судзе я маўчаў. Дурань!
— А хто вас трымаў за язык? — элегантны, добра выхаваны, стрыманы.
— Не, і ў с... нават не казыталі.
Дырэктар выйшаў, пакінуўшы Андрэя пасярод кабінетнай прасторы. Сакратарка забрала пустую шклянку і памарудзіла над папкамі з карэспандэнцыяй. Выпучыўшы азадак, апетытнае яб-лычка, кпліва, здавалася, дакучала: «Не апраўдаў ты спадзяванняў. Розум, мілы, гэта яшчэ не ўсё: патрэбна культура. Яе не вывучыш. У ёй вырастаюць! Як расліна, ну, бы збожжа, каб табе было гэта болей зразумела...»
Бразнуў дзвярыма.
Андрэй паўдня прахадзіў па Беластоку. Яго перапынялі знаёмыя, распытвалі пра розную драбноту. Пілі разам піва.
У той вечар загуляў у горадзе. Гэта ўжо не быў адпачынак паміж папярэднім і паступным бегам.
Справы афармляў на працягу трох наступных дзён. Назбіралася!
«Я — пакінуты каханак кар'еры, гэтай вечна цудоўнай багіні, якая не лічыцца з мужчынамі і не будзе лічыцца!» — Андрэй зняў корпус тэлефона і падрэгуляваў званок, падклаўшы пад малаточак званка тонкую, папяросную паперку. Цяпер бзычэў, бы муха, што знадворку дабіваецца ў пакой. Не ўзнімаў трубку. Некаторыя званілі нервова, як чмель у канюшыне ля Кашэчай горкі.
Новы загадчык, сімпатычны трыццацігодак, плюшаным голасам назваў Андрэю сваё імя і прозвішча, падаў руку, жаўтаватую, у белым манжэце.
Прывёў яго дырэктар.
Калі яны засталіся адны, новы загадчык сказаў Андрэю:
— Не люблю такіх пісьмовых сталоў, — па-сяброўску. — Дзе і толькі знайшлі такі вялізны, нязручны ў працы, — быццам хацеў гэтым сказаць: «Трымайцеся, Андрэй Антошка! Бяда прыйшла і адыдзе, а вы застанецеся. Усё яшчэ ўперадзе!»
— Вось я прынёс вопіс спраў, — падаў папку.
— Дзякую. Будзе час — тады і паглядзім. Паперы — гэта самае апошняе ў рабоце...
«Не накрухмалены, чорт вазьмі! — ажыў пры ім Андрэй. — Я і самому сабе не адважыўся б так сказаць.»
— Мяне папярэдзілі, пан Андрэй, што ў вашай асобе я буду мець кваліфікаванага супрацоўніка, — адпаведна пастаўлены голас, адмераны. Прычасаны ён з цырульніцкім бляскам. — У вас вялікі вопыт...
«Ім залежыць на мне!» — не без радасці канстатаваў Андрэй.
— Пан загадчык, я распрацаваў план паляпшэння работы нашай установы, — Андрэй: «Куй жалеза, пакуль гарачае! Пакуль іншыя не выперадзілі мяне ў гаворцы з загадчыкам, які, не ведаючы спецыфікі, яшчэ доўга будзе падстаўляць вуха пад чужыя шэпты». — Як зыходную ўстаноўку я прымаю тое, што ў кожнага работніка нашай дырэкцыі неабходна фарміраваць пачуццё высокай адказнасці, без якога найбольш дасканалыя загады застануцца мёртвай літарай на паперы... жоўтай якасці, — жартануў. — Перастрахоўніцтва трэба выкараняць.