Так яны сабе падурэлі, падурэлі і развіталіся.
Славік раіць: цяпер ты, Андрэй, забудзь, што калі-кольвек будзеш начальнікам. Я на тваім месцы пасеку заснаваў бы, каб пчолкі залатовачкі ў вулей насілі... Патрэбна мне гэта пасека, як сляпому люстра, адказаў Славіку. З пчоламі, браток, як з гульнёю ў покера: раз многа да сябе, то зноў — ад сябе! Лепей цыбулю кан-трактаваць або трускалкі. Многа ці мала, але нейкі прыбытак будзе...
Андрэй паехаў да маці. Узяў водпуск ды паехаў.
Хату перакрыў — Стась яму дапамагаў. Па праўдзе кажучы, дык было гэта наадварот: ён дапамагаў Стасю.
Крылі хату ды пагаворвалі. Захацелася табе, Андрэй, самому рукі пэцкаць гэтым перакрываннем, шкадаваў Стась. Што яму адказаць? Не пачынаць жа прызнавацца ў слабых заробках! Не паверыць, палічыць скнараю і, чаго добрага, рассмяе па цэлай вёсцы: Андрэй Антошка сядзіць у Беластоку і ледзь з духам жыве! Штосьці ён нагаварыў Стасю, але — калі папраўдзе — найбольш маўчаў. А каб Стась забыўся пра згаворанае, спытаў у яго, чаму гэта Федзька, званы Курносым, са Шчэціна вярнуўся на гаспадарку. Вярнуўся, пацвердзіў з кпінкаю Стась. Добранька, відаць, у тым Шчэціне прышпілілі яго, што папёр назад, на бацькаўшчыну. Кажуць, камбінатарам быў... I Валік вярнуўся, пад-кусіў ён Стася, бо той, здавалася, зноў наважваўся загаварыць, што Андрэй непатрэбна сам калупаецца з гэтым дахам... Дзе ён жыў? За Элкам? З дзяцьмі, чуў, вярнуўся. Трактарыстам працуе на нашай базе? Спытаў у Стася. Ну, працуе, адказаў Стась, трымаючы ў зубах цвікі і заканчваючы прыбіваць ліст шыферу. Пакуль не пабіў машыну, дык працуе. Ён, ведаеш, Андрэй, там, за Элкам, біў машыны, і яму сказалі: або вы, пан Валік, ідзіце рыбаком на возера, або вон адгэтуль! Сам расказвае ўсё, калі насцябаецца гарэлкі... А калі б я вярнуўся ў вёску і пачаў жыць у гэтай хаце, якую цяпер перакрываем, дык што ты тады, Стась, сказаў бы на тое? Праўда, ён не сказаў яму так. Толькі падумаў. Стась, вядома, здзівіўся б: табе, Андрэй, лёгкі хлеб абрыд? А мо, прызнайся, набуяніў дзе ў свеце ды хочаш уцячы да маці?
Згодна цягалі яны той этэрніт, замацоўвалі яго на латах, дапасоўвалі, пацелі, як коні ў полі. Здавалася, яны аднолькавыя людзі: яблыкі чырванелі ім абодвум, дрэвы шумелі ім абодвум... Аднак жа яны — розныя! Чаму? Чым?
Маму, сказаў бы Андрэй. Вяртаюся да цябе з Беластока. Разам будзем жыць. У ліпені ці жніўні, не зразумела б маці. Назаўсёды, выпаліў бы ёй. Чаму гэта, Андрэй? Хіба выганяюць з Беластока тых, хто з вёскі? Хлеба замала ўсім? Не, маці. не выганяюць і ніколі не будуць выганяць, бо фабрыкам патрэбны рукі. Але ты, Андрушка, не на фабрыцы ж працуеш, зноў занепакоілася б яна. Чаго табе ехаць на нашу гаспадарачку? Я, маці, у гміннай управе пачаў бы працаваць. То дырэктарам не хочаш быць? Нашто мне, маманька, чужымі бедамі галаву сушыць? А дырэктарам можа быць кожны, хто захоча? — распытвала б маці. Не, дарагая, гэта не гак, адказаў бы ёй знецярплівелым голасам, і яна адчула б, што лепей не распытваць. Ты не маленькі, Андрэйка, і сам добра ведаеш, што робіш. Вяртайся. Глядзі адно, каб не прамяняў лепшае на горшае: у вёсцы засталіся старыя і недарэкі. Смяяцца будуць з цябе і з мяне, маткі тваёй. Дурному ўсё смешнае, маці. Няхай смяюцца. Я думала іначай, Андрэй. Думала, ажэнішся, і так, як Марыся з мужам, прыедзеце да мяне летам уласнай машынай, дапаможаце мне снапы вязаць на Александроўскім палетку, а машыну сваю легкавую паставіце ў цянёчку, пад дзічкаю. каб суседзям вочы ад зайздрасці павылазілі, пабялелі. Знайшлі чым цешыцца, гэта Марыся і яе муж, абурыўся б Андрэй. Чым яны цешацца — жалезам! Іх права, запярэчыла б маці, яны зарабілі, яны і цешацца. I дом мураваны будуюць у Беластоку, значыць, на Ярашоўскім хутары. Маюць машыну, пабудуюць дом, дачакаюцца дзяцей, абкупяцца мэбляй і ўсякай выгодняй. I што далей будуць яны ра-біць, маці? Паміраць, склаўшы набожліва рукі на грудзях? Не кажы так, сынок: пакуль яны ўсё тое панажываюць, дык ім наўрад ці жыцця хопіць. Ім не хопіць, дык дзеці даробяць за іх. Ну, даробяць. А што будуць рабіць унукі? Піць і буяніць? Не толькі хлебам жыве чалавек, маці. Не ведаю, чаго ты, Андрэй, хочаш яшчэ? Без хлеба чалавек — гэта не чалавек. Табе не зразумець таго, бо ты быў накормлены і прыапрануты. Мая маці, Андрэй, хлеб у камору замыкала і выносіла яго адтуль толькі на абед, мужчынам удвая больш. Цяпер не ведаю я, маці, чаго ты хочаш? Сама казала, памятаеш, што ў Беластоку жывуць адны гультаі ды абібокі! Бо злосць мяне брала, сынок, таму і казала гэтак. Адной мне цяжка, але ты павінен жыць лепей. Дзеці заўжды павінны жыць багацей бацькоў. Што ты будзеш тут ушчынаць, на гэтай вёсцы? Думала: у старасці возьмеш мяне да сябе, дасі куточак, каб хоць перад смерцю пажыла, як цяперашнія людзі жывуць, а за грошы, што ўзяла б, прадаўшы гаспадарку, купіў бы ты сабе легкавую машыну, паставіў бы мураванку, калі не цэлую, дык, прынамсі, сцены! Жонку багатую ўзяў бы, яна дапамагла б табе грашыма. Я вам дзяцей няньчыла б, калыхала б, каб быў час працаваць. Не вяртайся ў вёску, чаго ў ёй шукаць? Прыедзеш сюды, дык адразу скажуць: валачыўся па свеце, валачыўся — ні з чым прывалокся на тое, што бацька гароўнай працай здабыў. Каб я так здаровая была, скажуць!