Колас — першы ў нашай літаратуры, хто перанёс акцэнт таго, пра што расказвае, на тое, што вымаўляе. Значэнне Коласа як глыбокага мастака, чалавеказнаўцы для станаўлення рэалізму ў беларускай літаратуры надзвычай вялікае. Дзякуючы яму, а таксама яго паплечнікам, беларуская літаратура пачала даволі хутка, «паскорана» ўсведамляць сябе, сваё месца ў свеце, узнімаючыся да такога ўзроўню, які ўжо не мог не выклікаць цікавасці да яе з боку іншых народаў. «У творчай эвалюцыі свае сімпатыі да селяніна Якуб Колас пашырыў, — адзначае А. Лойка, — да чалавека ўвогуле». І не толькі Колас — іншыя таксама. Гэта быў знамянальны працэс: як-ніяк, цэлы народ — беларусы, перад якімі рэвалюцыя расчыніла дзверы ў будучыню, — уключаўся праз родную літаратуру ў сусветную плынь быцця, уваходзіў у кола народаў свету.
Усім гэтым мы абавязаны нашым пісьменнікам-пачынальнікам, пачэснае месца сярод якіх па праву належыць Якубу Коласу.
Праўда, азгураўскі помнік падабаецца не ўсім.
6 лістапада. Атрымаў у размеркавальніку прадукты. Указ па барацьбе з п’янствам адбіўся і на нашым размеркавальніку: болей адной бутэлькі не даюць. Але ў звычайным магазіне не купіш і гэтага. Хто бывае ў Маскве, валачэ адтуль прадукты.
Вечарам адбылося ўрачыстае пасяджэнне ў гонар Кастрычніцкай гадавіны.
7 лістапада. Як звычайна, парад і дэманстрацыя працоўных. На гэты раз не хадзіў, таму што кожны раз фактычна адно і тое ж.
14 лістапада. Аб’яднаны пленум творчых саюзаў Беларусі (пісьменнікі, кампазітары, мастакі) і тэатральнага аб’яднання з нагоды 50-годдзя ўтварэння СССР. Уступнае слова К. Крапівы. Даклад М. Танка «Ідэйная якасць, высокае майстэрства».
Мы часта карыстаемся магічнай формулай: дэманструем, прадэманстравалі і г. д. Аднак тое, што мы дэманструем, часцей за ўсё адна бачнасць: нашы дасягненні, дружба народаў, ідэйнае адзінства, перавага над праціўнікам і г. д. Гэтай рыторыкай у поўнай меры начыніў свой даклад (з дапамогай кансультантаў) Яўген Іванавіч.
Пішам даклад Машэраву да 50-годдзя ўтварэння СССР. Усё гэта будзе і ў гэтым дакладзе. Перад гэтым ён нас збіраў у сваім кабінеце і доўга інструктаваў, курачы амерыканскія цыгарэты «Fillip Morris».
Кіруе нашай групай Юрый Пятровіч. Адчувае мелодыку машэраўскай мовы, інтанацыю шэфа. Мець такога памочніка — вялікая ўдача.
15 лістапада. У наступным месяцы — паўстагоддзя часопісу «Полымя». Першы нумар выйшаў у снежні 1922 года. Параіліся з А. Т. Кузьміным і дамовіліся прасіць ЦК КПСС узнагародзіць часопіс ордэнам «Дружбы народаў». Вечарам паслаў дакументы ў Маскву.
17 лістапада. Кожны вечар гуляем з Тамарай па Фабрычнай пад ліпамі. Позняцца нешта нашы роды. Хвалюемся, і яна, і я.
20 лістапада. У мяне нарадзіўся сын. Раніцай пабег у раддом праведаць. Перадаў запіску і — дурань — свежыя газеты. У адказ атрымаў вымову: «Я есці хачу, а ты мне газеты...» Я тут жа выправіўся, наладаваў пакет бутэрбродамі, купіў на Камароўцы яблыкаў. Хлопчык — здаровенькі.
22 лістапада. Новыя клопаты. Як назваць? Тамары падабаецца імя Кірыл. У перакладзе са скандынаўскага Кірыла — сонца. Пакуль што нашу перадачы ў шостую клініку, дзе ён нарадзіўся.
Мяне бацька назваў у гонар Леніна. Было гэта пры «панскай Польшчы».
23 лістапада. Заказаў «Волгу». Заўтра куплю кветкі. Уцяпляю кватэру. Заткнуў шчыліну ў покуце. Буду забіраць з раддома.
25 лістапада. Уцяпліў вокны і дзверы на балкон. Малы штодня прымае ванны з марганцоўкай. Купіў яму ложак. Асабліва завіхаецца вакол сыночка маці. Паведамляем родзічам.
28—29 лістапада. Прымаем наведвальнікаў. Віншаванні. Ліецца гарэлка.
1 снежня. Анатолю Вольнаму (паэту, фельетаністу, кінасцэнарысту) споўнілася б 70 гадоў. Жыццё абарваў 1937-мы. Артыкул С. Шушкевіча ў «ЛіМе». Подобныя памінальныя згадкі гучаць як своеасаблівыя трэны. Часта, на жаль, напісаны яны па-казённаму суха. С. Шушкевіч пра тое-сёе ўспомніў, але няма, напрыклад, аповеда пра ўзаемаадносіны Анатоля з Верай Харужай, якую ён кахаў, а потым паміж імі нешта адбылося. Што? У лістах Веры пра гэта ёсць.
4 снежня. М. Гамолка падарыў новую сваю кнігу «Девушка шла по войне». Цікава. Характар гераіні праяўляецца ў выпрабаваннях, добра паказана яе эмацыянальна-псіхалагічнае жыццё, вернасць у каханні і дружбе. Мікола сказаў мне, што прататыпам стала яго жонка. Я яе крыху ведаю: прыходзіла да нас ў аддзел па кватэрным пытанні. Баявая. Размаўляла, мякка кажучы, на павышаных танах. Парватаў ад яе кудысьці схаваўся, а потым пытаў: «Кто такая?»
14 снежня. Прыязджалі плешчаніцкія — дзед, баба, Пеця і іншыя родзічы — адзначыць нараджэнне яшчэ аднаго ў сваім родзе. Навезлі самагонкі («паравой» — як кажа цешча, якая яе і цісне), вяндліны, салцісонаў і іншых прысмакаў, на якія Вера Васільеўна вельмі здольная. Нездарма ў яе прозвішча Кухаронак.