А мо фальшывіць не адзін музыкант? Фальшывіць сват, фальшывяць госці... Фальшывіць ён сам, фальшывіць Люба, фальшывяць перад сабой, фальшывяць перад усім светам.
Хоць бы змоўк, перастаў гарланіць гэты п’яны безгалосы саліст!
Але, на жах, саліст, дамучыўшы песню да канца, пачаў яе спачатку.
Каб хоць трохі супакоіцца, спрабаваў проста не заўважаць ні музыкі, ні спеву, як гараджане не заўважаюць вулічнага шуму. Кінуў позірк на Любу — і нечакана нейкі востры боль кальнуў у сэрца: якая яна не такая! Як яна не падобная на Іру! Нават звонку. Іра — маленькая, якраз яму да падбародка, з кароткай хлапечай стрыжкаю... Люба — высокая, стройная, аднаго з ім росту, доўгія бялявыя мяккія валасы зараз акуратна ўбраны пад вэлюмам, а так — пасмамі падаюць па плечы... Іра — адкрытая, непасрэдная, з па-дзіцячы здзіўленымі вачыма. Нейкае мяккае, добрае святло так і струменіцца з іх. Нават бяда пе змагла патушыць гэтага здзіўленага святла...
Зеленаватыя Любіны вочы здаюцца халоднымі, строгімі і сумнымі. Ён памятае іх вясёлымі хіба ў дзяцінстве... I ўвогуле, у адрозненне ад Іры, Люба, стрыманая, строгая, мусіць, трохі хітраватая і скрытная, умее валодаць сабой і сваімі пачуццямі. Пэўна, і здзівіць яе нічым немагчыма, не кажучы, каб вывесці з раўнавагі. А мо і добра мець такі характар? Вось і цяпер, быццам і не заўважае нічога, хоць, пэўна, на душы скрабуць кошкі. Іра на яе месцы, канечне, не вытрымала б. Іра легка паддаецца настрою, Іру легка збянтэжыць, пакрыўдзіць, нічога не варта пераканаць у чым-небудзь. Хоць... хоць у апошні месяц ён не пазнаваў яе... Люба, наадварот, упартая да неразумнага, нават злапомслівая: каб толькі па яе! Во і з гэтым вяселлем...
Ат, зрэшты, што ні робіцца — робіцца да лепшага!..
Яму заўсёды прыносіць супакаенне гэтая мудрасць. Пачутая даўно (сам не памятае ад каго), яна стала нечым накшталт талісмана. Гэтая мудрасць ратавала ў цяжкія хвіліны, не давала патухнуць праменьчыку надзеі. Праходзіў час — і ўсё спраўджвалася. Ну, напрыклад, не паступіў у медыцынскі — набыў спецыяльнасць па душы, правароніў сваю чаргу на размеркавальную камісію, як хлопцы казалі, прыйшоў на шапачны разбор — і адхапіў такое месца, такую работу. Каб пайшоў па чарзе — хто ведае, куды трапіў бы. Альбо... не згаджалася Люба — спаткаў Іру. Хоць... тут здарылася асечка... Няўжо Люба — яго лёс?! Няўжо Іра — было памылкай?!
Яго стаў апаноўваць страх, і выратавальная формула «што ні робіцца — робіцца да лепшага» не прыносіла аблягчэння. О, каб гэта да лепшага!
Музыка стаміла ўсіх, і зноў пачалі ўсаджвацца за сталы.
Міхась яшчэ раз зірнуў на Любу, засяроджаную, абыякавую да ўсяго — і яму кінулася ў вочы, што за гэтым знешнім спакоем, за гэтай абыякавасцю ў яе душы адбываецца напружаная, адчайная барацьба. I ён занепакоіўся: аб чым яна думае, што з ею? Аднак супакоіў сябе: якое гэта мае значэнне, што ад гэтага пераменіцца...
Не трэба было ніякага вяселля, з горыччу думала Люба. Але хто мог падумаць, што усё так павернецца? Хто мог падумаць, што вёска не прыме гэтага вяселля? Хто мог падумаць, што нават Міхасёвы сваякі, нават яе школьныя сяброўкі будуць цурацца? Чаму яны так? Што зрабіла яна ім благога? Што брыдкага ў яе замужжы? Няўжо мала хто выходзіць замуж за разводніка? Хіба яна разбівала Міхасёву сям’ю? Міхасёва сям’я распалася без якога б там ні было яе ўдзелу. Яна і ў вочы не бачыла Міхася з таго часу, як ён ажаніўся, і, па праўдзе кажучы, нават забылася, што ён існуе. Чаму ж такія несправядлівыя людзі? Няўжо іх задаволіла б, каб з’явілася яшчэ адна Антоля? Але ж і да той няшчаснай Антолі яны былі несправядлівыя!
Мала хто памятае дакладна, што здарылася, бо было даўно — яшчэ пры Польшчы. Расказвалі толькі: у маладой, вельмі прыгожай тады Антолі нешта здарылася з жаніхом — ні то застрэлілі, ні то сам застрэліўся ў арміі. Колькі сватоў пасля ні прыходзіла — на парог блізка не пускала, сама нікуды не выходзіла. Праходзіў час — і перасталі пасылаць сватоў, а потым і ўвогуле забыліся пра Антолю. Тым больш што жыла яна з вярсту ад вёскі, насупраць могілак, лічы што на могілках. Ніхто асабліва і не заўважыў, як памерлі Антоліны бацькі і яна засталася адна. Як і бацькі, Антоля была нелюдзімая — бадай, нiхто ніколі яе не бачыў у вёсцы, і яна не хацела нікога бачыць. Толькі калі хавалі каго ці на раданіцу хадзілі на могілкі, маглі ўбачыць яе строгую чорную постаць, якая шмат у каго выклікала страх. Калі хто выпадкова сустракаўся з Антоляй і пачціва вітаўся, яна незадаволена бурчала нешта па-польску і ішла сваей дарогай. Мабыць, з-за таго, што Антоля жыла амаль на могілках, для вёскі яна была нечым накшталт жывога нябожчыка.