3 самага пачатку я вырашыла не падстаўляць гэтых мужных людзей, асноўную частку працы ўзяць на сябе. Дзякуй ужо за тое, што яны не баяліся выказаць сваю думку, супрацьлеглую ўладам, наладзіць мітынг, пікет. А на большае сілы не хапала: "прэзідэнцкі раён" у вожыкавых рукавіцах трымалі (дый цяпер трымаюць) лукашэнкаўскія памагатыя. І, як вынік, подпісаў намі было сабрана на дзвесце больш, чым патрабавалася: на ўсялякі выпадак. Гэта дапамагло: з-за фільтрацыі і кастрацыі падпісных лістоў подпісаў асабіста мне ледзь хапіла для рэгістрацыі.
А газеты, радыё і тэлебачанне без продыху разносілі запэўніванні прэзідэнта Рэспублікі Беларусь пра нейкія там роўныя правы і магчымасці для ўсіх кандыдатаў (цяпер пра тыя роўнасці ведае ўвесь свет). Іх падтэкст энергічна падмацоўваўся справамі У.М.Канаплёва. Ён без стомы ладзіў прыёмы грамадзян у райвыканкаме (як зусім нядаўна Аляксандр Лукашэнка). Мы, кандыдаты ў дэпутаты, расцанілі гэта як прамую агітацыю і асудзілі. Пратэст выказваць у раённую выбарчую камісію пайшлі толькі мы з У.П.Лабадаевым. Уладзімір Клюйко, краем вуха выслухаўшы прэтэнзіі, спакойна заявіў:
— Калі ласка, усе скаргі туды, "наверх". — І з усмешкай пасунуў тэлефон у наш бок, да якога прыляпіў нумар старшыні Цэнтрвыбаркама. А сам выйшаў з кабінета, прадаставіўшы нам тэт-а-тэтную магчымасць. На тым баку дрота, у Мінску, нас выслухалі і сказалі:
— Усе прэтэнзіі — да старшыні раённай камісіі. Разбірайцеся на месцы.
3 намі баяліся звязвацца з-за магічнага слова "Шклоў". Ледзь мы паклалі трубку, у кабінет зайшоў, беспаспяхова хаваючы ўсмешку, У. Клюйко. Па ўсім было бачна, што ён слухаў дыялог з паралельнага тэлефона.
— Ну, усе пытанні знялі? — з'яхіднічаў ён.
Апантаны прыслужнік рэжыму адкрыта смяяўся з нас. Ён адчуваў сябе так упэўнена, што не лічыў патрэбным нават на момант размовы нацягнуць на твар афіцыйнасць. Што можна было сказаць у той момант, каб быць пачутым? Нічога. Бо ніякія словы, ніякія эмоцыі не здзёрлі б тое адзенне з хлусні і цынізму, у якое апранулі ўлады выбары ў Вярхоўны Савет 13-га склікання. Натуральна, на той раз "перамог" Уладзімір Канаплёў — дастойны галоўны памочнік і сябра прэзідэнта Лукашэнкі.
Падчас выбарчай кампаніі ад імя кандыдата ў дэпутаты Уладзіміра Канаплёва ў кожны дом прыносілася што-небудзь з "гуманітаркі". У вёсцы Чорнае, напрыклад, фельчарка Оля разносіла таблеткі, прыгаворваючы:
— Галасуйце за Канаплёва, будзеце ўвесь час карыстацца дармовымі лекамі...
Ну што тут скажаш!
ПРЭЗІДЭНТ І РЫЖКАВІЧЫ
Падчас прэзідэнцкіх выбараў Аляксандр Лукашэнка, здаецца, дняваў і начаваў у Канаплёвых (мяркуючы па ягонай машыне, што стаяла там). У Шклове ён удзельнічаў і ў галасаванні. Напэўна, трымаў руку на пульсе інфармацыі, таму што літаральна на наступны дзень увесь Дом Саветаў толькі і гаварыў пра перамогу свайго земляка.
Памятаю, як Аляксандр Рыгоравіч выязджаў з Рыжкавічаў прэзідэнтам. Я якраз ішла на абед, калі пачула сковыт міліцэйскіх машын. Падняла галаву. 3 завулка, дзе жыў Лукашэнка, больш сігналіў, чым выязджаў, натоўп машын. Першай павольна рухалася міліцэйская легкавушка, другой, асабістай, кіраваў Уладзімір Канаплёў. Побач з ім сядзеў Аляксандр Лукашэнка ў знаёмым сінім спартыўным касцюме, ззаду — сыны Віця і Дзіма. Замыкала эскорт былая райкамаўская "Волга" з нумарам, здаецца, 00-69 МГП, у якой быў адзін вадзіцель.
Я стаяла і пільна ўзіралася ў "канаплёўскую" машыну. Адна на вуліцы. Аляксандр Рыгоравіч мяне не мог не бачыць: сядзеў, высока і прама гледзячы перад сабой. Але не павітаўся са мной. Ну і што з таго, што я апазіцыянерка? У першую чаргу я ж ягоная суседка...
Я распавяла пасля абеду ў рэдакцыі пра ад'езд Лукашэнкі, спытала недаўменна:
— А чаму ён дзяцей з сабой возіць?
На што мне адказалі:
— Ён цяпер прэзідэнт, баіцца, каб іх не выкралі. Хоча іх схаваць.
— Дык Галіна Радзівонаўна ж засталася і не баіцца.
— Пра яе ў яго галава не баліць.
А я падумала — можа наўмысна яе пакінуў?
... Раздаючы членам свайго перадвыбарнага штаба пасады, Аляксандр Рыгоравіч праз шклоўскіх прыхільнікаў і памагатых пачаў актыўна папраўляць рыжкаўскую хату, якая дагэтуль абдзімалася ўсімі вятрамі. На працу сюды панагналі вялікую колькасць людзей. Работы хапала ўсім: хто саджаў запозненыя кветкі на толькі што ўскапаныя газоны, хто хату чысціў, хто траву касіў, хто цяпліцу ўзводзіў. А яшчэ больш работы навалілася на будаўнікоў: яны спешна ўзводзілі саўну, каб паспець да прыезду прэзідэнта, бо надта любіць той лазенку. Падоўжылі адрыну, ад чаго яна пазбавілася былой куртатасці. Плот таксама шмат шклоўскіх сродкаў праглынуў. Шырокі, высокі, цагляны. Ім, спецыялісты казалі, можна было б абнесці аж шэсць дамоў (суседні, Грышкі Шсарэнкі дом таксама абклалі задарма, таму што ён надта блізка стаяў і псаваў пафарбаванай драўнінай імідж прэзідэнцкай хаты). Тыдні два не выязджалі нават за межы агарода трактары, машыны, пад'ёмныя краны...