Калі доўга ўглядацца ў цемру, у ёй пачынаюць варушыцца шэрыя зьмеі... Залацістыя зьмеі... Чырвоныя зьмеі... Кубло, падобнае да таго, на Клескуновым сьвяце. Здаецца, нібыта водбліскі пякельнага агню трапляюць сюды. Вось гэтыя водбліскі ўсё ярчэй... Ярчэй... Нібыта ў каменную яміну падымаецца самое пекла...
Са студні высунулася рука, якая трымала паходню. Потым паказаўся звыродлівы насьмешны твар. Княскі блазан Карэйва спрытна выскачыў з каменнай яміны.
— Ну, як, ці лягчэй было паміраць другі раз, Ядзерка?
Анэта, якая сядзела, скурчыўшыся, на халоднай падлозе, прамовіла, як у сьне:
— Я ня ведаю, ці я памерла... Ці жывая...
— Хе-хе-хе! – затросься блазан ад невясёлага сьмеху. — Што ёсьць жыцьцё, і што ёсьць сьмерць? Хвост і галава адной зьмяі. Я таксама калісьці памёр для людзей. Калі паміраеш для сьвету – набываеш волю, Ядзерка. Таму выбірай. Я магу адвезьці цябе ў Кракаў. Няма каму пазнаць цябе, ты набудзеш новае імя, станеш вольнай і багатай і забудзешся на карагоды сьмерці. У маіх сілах зрабіць гэта для цябе – у памяць пра маё ўласнае страчанае каханьне. Ёсьць і другі шлях – уваскрэснуць у Госпадзе... Калі захочаш, я адвязу цябе ў кляштар, Анэта, як ты колісь прасіла.
Дзяўчына павольна ўзьнялася.
— Я выбіраю шлях да Госпада.
Бывай, Старавежск, слаўнае вольнае места... Цябе больш няма... І мяне няма.
Я ніколі не вярнуся сюды.
Ратуша з яркім чырвоным дахам стаяла пасярод прыцярушанага сьнегам пляцу, як на каляднай паштоўцы, і здавалася, нібыта з будынку зараз выйдуць «красналюдкі», гномы ў чырвоных шапачках ды весела запяюць на тырольскі манер...
Але ля вежы спыніліся тры «іншамаркі», урачыстыя, нібыта шаўковы цыліндр ды фрак лорда віктарыянскай эпохі – ані драпінкі на бліскучай паверхні, трымайся на адлегласьці, плябей. І сапраўды – ля спакусных машын не круцілася нават усюдыісная старавежская малеча.
Я стаяла на ганку нядаўна збудаванай кавярні, адной з тых, што мусілі абслугоўваць будучы натоўп турыстаў, і з-за абліцаванай шэрым каменем калоны назірала за гасьцямі, што кіраваліся ў вежу. Калыванаў вёў пад ручку ўдаву Баркуна, захутаную ў чорнае футра, аздобленае белымі хвосьцікамі ня ведаю ўжо якой жывёлінкі. Квадратны Янчын, як заўсёды, энергічна размахваў рукамі, і нават здалёк быў чуцён ягоны нізкі голас. Элегантны Макс у белай дублёнцы... Вядома, былі й ахоўнікі вяльможных асобаў, усё тыя ж Ігар і Анатоль. Іхняе прызначэньне было відаць нават таму, хто першы раз іх бачыў, як адразу пазнаецца сьмяротнае прызначэньне зброі. А вось і Юрась... У нехлямяжай куртцы з паднятым каўняром, у сьветлай вязанай шапцы... Зусім інакшы сярод кампаніі. Небясьпечна інакшы. У мяне зашчыміла ў грудзях. Юрась затрымаўся перад уваходам у вежу, агледзеў пляц... Мяне ён убачыць ня мог, але падалося, што ягоны позірк запыніўся там, дзе я стаяла.
А мястэчка нібыта вымерла. Ніхто не пракладваў сьлед па белым покрыве, нібыта баяўся зганьбіць ягоную чысьціню. Над дахамі ўздымаліся раўнютка ў шэрае неба слупы дыму, і яго непаўторны пах вяртаў у местачковае дзяцінства.
А я не любіла сваё дзяцінства. Яно толькі лічыцца «залатой парой». Можа, у каго так і ёсьць... Але насамрэч дзеці – істоты такія жорсткія, што часам назаўсёды пазбаўляюць адно аднаго самага галоўнага, што трэба для шчасьця – пачуцьця абароненасьці й самапавагі. Таму я здушыла настальгію, разьвярнулася і тузанула дзьверы пад шыльдаю з намаляванай дзідай. На дзіду, як матылёк на шпільку, было насаджанае чыёсьці сэрца, а пад ёй красаваўся надпіс гатычнымі літарамі: «Верны Рыцар».
Краіна бязьлітасных дам.
У кавярні таксама анікога. Інтэр’ер тыповы: абшытыя цёмным дрэвам сьцены, люстэркі, прыцемак... Пры жаданьні я магла ўявіць, што зноў апынулася ў маёй улюбёнай менскай кавярні. Толькі бармэн больш худы за Жэньку-пірата і бяз хусткі на галаве, замест лацінаамерыканскіх рытмаў нахабныя расейскія старлеткі выводзілі «Ой, люлі мае люлі...», а наведнікаў чакала некалькі драўляных столікаў з карункавымі абрусамі і штучнымі фіялкамі ў белых пластыкавых вазачках. Ды яшчэ – заяўка на еўрапейскасьць – сьвечкі ў шкляных круглых падсьвечніках. Бармэн нават не паленаваўся запаліць сьвечку на маім століку... Відаць, засумаваў у адзіноце ды бяз справы. Я замовіла адразу два кубкі кавы і ўселася так, каб назіраць праз вакно за вежай. Нарэшце дзьверы пад рознакаляровым бліскучым гербам расчыніліся... Адна з постацяў аддзялілася ад групы і рушыла ў бок кавярні. Астатнія селі ў машыны і зьехалі. Юрась ішоў сюды.
— Дзякуй, Анэта, што прыехала... Я таго ня варты, — Юрась прыветна ўсьміхаўся, але я проста фізічна адчула, які ён унутрана напяты. Аблічча выснажанае, між прамых броваў зьявілася ўпартая зморшчынка, позірк сініх вачэй цьвёрды і нейкі адчайны... Як у камікадзэ. Ну і параўнаньні лезуць у галаву...