– Так.
– Ну і добра. І яшчэ запомні: не хвалюйся залішне. Не прымушай сябе нешта згадваць. Ты і так успомніў шмат. Ты малайчына. Я ўжо казаў табе: калі ўспомніш што новае, не саромейся — раскажы каму-небудзь. Мне, напрыклад. Гэта дапаможа нам разабрацца ў тваім мінулым, у біяграфіі, — ён зрабіў падкрэслены націск на апошнім слове. — Добра?
– Добра… Я вам усё расказваю.
Ну як яшчэ мог Славік адказаць Станіславу Сцяпанавічу? Толькі так. Не мог жа ён распавесці пра свае сны-трызненні? Якія? Тыя, дзе ён з Таняй? І што гэта дасць? Іншыя «сны», пра «горад», пра «сяброў», таксама могуць быць такімі ж дадумкамі чагосьці, а не праўдай, не тым, што было з ім, а простымі мроямі… І можна не толькі самому не разабрацца, а і Станіслава Сцяпанавіча збіць з тропу…
«Не, і яшчэ раз — не, — падумаў Славік. — Пачну расказваць патроху толькі тады, калі ўспомненае ў мяне самога складзецца ў больш-менш цэльную карціну». І яшчэ адно ён для сябе вырашыў, каб не заблытацца ад пачатку і канчаткова: тут, у інтэрнаце, у гэтым жыцці, заставацца Славікам… І хоць бы такім чынам падзяляць для сябе гэтых двух, так ён падумаў, гэтых двух людзей: таго, што жыве тут, і таго, што жыў… там… Дакладней, таго, хто прыходзіць да яго ў снах ды мроях з цемры мінулага.
У блакнот, які яму даў Станіслаў Сцяпанавіч, ён вырашыў нічога з успамінаў і сноў не запісваць — хай застаецца чыстым і ляжыць навідавоку. Сам жа папрасіў бабу Маню, каб прынесла сшытак унучкішкольніцы. І ў ім пачаў паціху рабіць запісы ўзгаданага і хаваць у сваім ложку пад матрацам. Чысты блакнот і ручка заўсёды ляжалі на тумбачцы каля ложка, ён глядзеў на іх і радаваўся сваёй прыдумцы, не здагадваючыся, што Станіслаў Сцяпанавіч, раскруціўшы аднойчы асадку, пабачыў, што колькасць пасты ў стрыжні паступова змяншаецца, зразумеў, што Славік робіць патаемныя запісы, знайшоў іх і чытаў, калі яго не было ў палаце…
А прымроілася-ўспомнілася Славіку, ці «прыснілася», ужо нямала... Толькі адно ва ўсім гэтым паранейшаму спыняла яго: не мог ён сам разабрацца, дзе праўда, а дзе ягоныя дадумкі… І ніхто ў гэтым не здольны яму дапамагчы. Ніхто. Бо ён пераканаўся: успамінаць трэба на яве, а не паводле сноў. Іначай можна толькі яшчэ больш заблытацца. Бо часам сніліся яму абсалютна фантастычныя, неверагодныя прыгоды, якія, зразумела, падаваліся яму рэальнымі, пакуль спаў. Часта ў снах ён лятаў: падскокваў і плыў нізка над зямлёю, раскашуючы ў пачуцці палёту і волі… Альбо, скажам, сніў, як лезе на нейкую крутую гару, зрываецца са скалы і падае, ляціць у жудасным страху ўніз, але не разбіваецца, а ўстае і зноў караскаецца, баючыся сарвацца. Нарэшце, шчаслівы, узлазіць на вяршыню і… прачынаецца ў сваім ложку — ажно ўспацелы ад перажытага…
Вядома, гэтага не магло быць у жыцці. Падобны сон ён лічыў сімвалічным — знакам таго, што пройдзе праз усе цяжкасці і ў рэшце рэшт даб’ецца свайго. Гэта відавочна. Але былі і сны рэалістычныя, звычайныя. І як не прыняць іх за праўду, як аддзяліць тое, што на справе было, ад таго, што прыснілася, каб не выплюхнуць разам з прыснёным важныя падзеі з мінулага?
Ён так і запісаў у сваім таемным сшытку: «Не ведаю, што праўда, а што сон, дзе я ў сваіх снах-успамінах сапраўдны, а дзе прыснёны…» І як адрозніць адно ад другога, ён прыдумаць не мог. Бо не было ў яго памяці — той асновы, той глебы, якая іншым дазваляе не з’ехаць з глуздоў, не заблытацца ў саміх сабе. Бо ўспаміналася яму начамі ўсё не запар, а кавалкамі: адтуль, адсюль — патроху. Розныя падзеі. Зусім не звязаныя між сабою. З розных гарадоў — як мінімум з двух, здагадваўся ён. І яшчэ з вёскі. Уперамешку. Фрагментамі…
Каб неяк упарадкаваць згаданае ноччу, ён сыходзіў з палаты ад Сашкі, які, калі не ляжаў пластом у ложку пасля ўкола, быў невыносным і навязлівым: лез з пустымі — бесталковымі, непатрэбнымі — размовамі, шумна дурэў, пырскаючы слінай… Сыходзіў у хол, сядаў ля вакна на адзіноце, на самоце, і мог сядзець так гадзінамі: ад палудня да вячэры, ладуючы падзею да падзеі, адбудоўваючы сваё мінулае, як дзіцё з рознакаляровых кубікаў ды плашак канструктара складвае нешта падобнае да будынка…
Станіславу Сцяпанавічу не верылася, як урачу, што Славік так хутка аднаўляецца, так прагрэсуе. Столькі часу праляжаць у бяспамяцтве, у коме, і цяпер пачаць узгадваць сваё мінулае! Ну ці не цуд… Праўда, не зусім згадваць: цяжка разабрацца пакуль, дзе яго сны цяперашнія, а дзе ўспаміны пра мінулае. Але якраз сны і дапамагаюць яму вярнуцца ў сённяшняе жыццё, адаптавацца ў ім. Інакш было б зусім цяжка… Мозг працуе. Ён, мусіць, працаваў і тады, калі Славік «спаў», так, спаў, і стан ягоны, відаць, пасля траўмы быў падобны да летаргічнага сну. Так, бо інакш за гады адбылося б поўнае разбурэнне свядомасці… Зрэшты, думаў Станіслаў Сцяпанавіч, я гэтаму не вучыўся, і трэба папытаць у спецыялістаў у Гомелі альбо ў Мінску, ці магчыма такое? І як увогуле бывае ў падобных выпадках… Ці паспрабаваць у кніжках пашукаць адказу… Хоць апроч агульных, апісаных у медыцынскіх падручніках паводзінаў, відаць, бываюць і выключэнні — у кожным канкрэтным выпадку адбываецца па-свойму.