— Я пайду і прынясу крэмень, — зноўку выгукнуў Сын мядзведзя. — І тады Мая стане маёй жонкаю.
— Не, Сын мядзведзя, ты не пойдзеш па крэмень. І я зараз скажу, чаму ты не зможаш пайсці па крэмень. Ты дужы паляўнічы, і мы цябе паважаем. Ты аберагаеш нас ад звяроў, разам з іншымі ты прыносіш нам ежу. Без цябе паляўнічым будзе цяжка здабываць звера. Ты, Сын мядзведзя, не ведаеш, дзе ляжыць крэмень. Дарогу туды ведае Ран, які некалі разам з бацькам хадзіў па крэмень. І таму я закончу так. Калі Ран зможа прынесці гэты камень, тады Мая сама будзе выбіраць сабе мужа. Бо вы абодва роўныя. Калі ж Ран не прынясе крэмень, то яе мужам станеш ты, дужы Сын мядзведзя. Так і будзе. І род гэтаму сведка. Ран, ты зможаш пайсці па крэмень?
— Так, — ледзь чутна прашаптаў Ран адзеравянелымі вуснамі. Яму не верылася ў пачутае.
Толькі цяпер, як гэта часта бывае ў жыцці, Сын мядзведзя зразумеў — ён размінуўся са сваім шчасцем. Толькі што ён быў шчаслівы, толькі што... Жонка Руна ўсё зрабіла, каб адабраць у яго Маю. Ён яшчэ не ведаў, як гэта ёй удалося, ён толькі адчуваў боль і крыўду. Але на каго яму было крыўдаваць? Закон роду ніхто не парушыў. Яго, як дужага паляўнічага, ніхто не пакрыўдзіў, яго нават пахвалілі прылюдна... Яму нават паабяцалі шчасце, і ён змушаны чакаць яго. Праўда, была надзея, што нявопытны Рун загіне ў дарозе і не прынясе крэмень. Але надзея — усяго толькі надзея, а рэальная жывая Мая пакуль недасяжная.
Ад бяссілля перад нечым яму неадольным Сын мядзведзя застагнаў. Ён тут жа павярнуўся да людзей спінаю і, паказаўшы ім чорнае валоссе, падаўся ў лес...
Людзі маўчалі. Людзі яшчэ не верылі, што жонка Руна Словам адагнала ад роду Бяду. А потым яны загаварылі, перабіваючы адзін аднаго:
— Яна мудрая, маці Маі.
— Нам не трэба, каб Ран і Сын мядзведзя біліся між сабою.
— Хай і Мая скажа сваё слова. Яна — прадаўжальніца роду.
— Ран, з кім ты пойдзеш па крэмень? — аднекуль зверху, дзе жыў Той, які назіраў за парадкам, данёсся да Рана голас старэйшыны роду.
Моўчкі побач з Ранам паявіліся Му і Галу. Яны былі розныя. Галу — высокі плячысты падлетак. У яго былі яшчэ па-юначы тонкія рукі і ногі, але вопытныя паляўнічыя, гледзячы на яго спрактыкаваным вокам, ведалі, што пасля зімы цела Галу наліецца мужчынскай сілаю, і тады ўжо ён нічым не будзе саступаць Сыну мядзведзя. Му быў ніжэйшы за Рана, але сваёй вёрткасцю ён нікому з паляўнычых не саступаў ужо цяпер. Ягонае невялічкае цела было мяккім, як у ката. І гэткім жа, як у ката, яно было хуткім і вёрткім.
Трое паляўнічых стаялі перад людзьмі, і ўвесь род, гледзячы на іх, усміхаўся. Людзі разумелі — род не загіне, бо старым паляўнічым падрасла добрая змена.
3
Старэйшына роду падышоў да Рана і сказаў:
— Я некалі знарок адправіў цябе з бацькам. Я хацеў, каб і ты, будучы паляўнічы, ведаў, дзе ляжыць крэмень. Цяпер жа пойдзем да будана. Вам трэба ўзяць зброю і ўсё неабходнае, каб выжыць падчас вандроўкі. Бо дарога доўгая і цяжкая.
У будане старэйшына выбраў каменную сякеру, дзіду і дубіну, — не тую цяжкую, якую нядаўна прывалок з лесу Сын мядзведзя, а лёгкую, ёмкую, ручка якой была адшліфавана вострым крэменем і рукамі паляўнічых. На заканчэнні ручкі мелася пашырэнне, пры ўдары яно ўтрымлівала дубіну ў руцэ, і тады яна не выслізгвала з пальцаў.
— Гэтай дубінаю часта карыстаўся твой бацька, — сказаў Рун, — беражы яе.
Род ведаў, што здабыча крэменю — вялікая рызыка, таму цяпер усе хацелі хоць чым, ды памагчы маладым паляўнічым.
Захавальніца агню Вая адвяла Рана ад людзей і паказала, як трэба церці палачкі адна аб адну, каб перадаваць агню свой дух. Пад націскам дужых рук Рана палачкі крышыліся, і агонь не хацеў паказвацца людзям. Яны, Ран і Вая, па чарзе перадавалі свой дух сухому пачарнеламу дрэву і, нарэшце першыя жарынкі ўспыхнулі, — яны нечым нагадвалі вочы Таго ўсемагутнага, які жыў наверсе. Ран і Вая радасна ўсміхнуліся, зірнуўшы адно аднаму ў вочы. І тут ён нечакана са здзіўленнем убачыў, што Вая — яшчэ маладая дзяўчына, яна, можа, усяго на некалькі зім старэйшая за Маю. Вая па-свойму была прыгожая, бо на яе твары была разліта дабрыня, якая выспела ў яе душы пакутлівымі начамі, тая дабрыня, якой ніколі не ўбачыш на тварах спешчаных людзей. Калі б не злая рысь, то цяпер у Ваі быў бы муж, дзеці, якія сваім крыклівым цяплом кожны вечар сагравалі б яе. І што цяпер думала Вая, калі начамі глядзела на агонь? Што яна адчувала?..