Бойка невядома чым магла скончыцца — гэта Ран зразумеў адразу. Хоць чужынцаў было болей, але яны былі нізкарослымі. Ды не гэта трывожыла Рана. Яго трывожылі сагнутыя палкі з лёгенькімі дзідамі.
Чалавек са шрамам на твары падняў угору руку, — гэтым жэстам ён, мабыць, папярэджваў сваіх паляўнічых, каб яны без дазволу не пачыналі бойку.
Яшчэ міг, імгненне — і праліецца кроў... Адно — калі палюеш на звера, павадкі якога добра ведаеш, але як паляваць на людзей, якіх бачыш упершыню?
Хто яны? Як тут паявіліся?
І зноўку, як звычайна падчас палявання, паляўнічых прабіралі дрыжыкі, бо кожны адчуў — праз імгненне яго можа не быць тут, дзе травы, дзе Сонца...
Нечакана Му і Галу ўбачылі, як Ран асцярожна паклаў на траву сваю дзіду. Пільна гледзячы ў вочы чалавеку са шрамам на твары, ён узяў у рукі кавалак мяса і падняў яго над галавою. Затым, трымаючы на руках перад сабою мяса, паволі пайшоў да чужынцаў.
Прыгнуўшыся да зямлі, Му застыў з каменнай сякерай. Галу трымаў аберуч дубіну. У любы міг чужынцы маглі схапіць безабароннага Рана.
Пэўны час чужынцы цэліліся ў Рана маленькімі дзідамі, якія ляжалі на жылах, што ядналі сагнутыя канцы палак, а потым, калі Ран падышоў да іх зусім блізка, апусцілі сагнутыя палкі з дзідамі.
Ран моўчкі аддаў мяса чалавеку са шрамам на твары, — ён неяк адчуў, што гэты чалавек сярод чужынцаў самы галоўны. Той узяў мяса.
Чужынцы тут жа абступілі Рана і гучна загаварылі. Му і Галу чулі невядомыя словы, бачылі ўзмахванні рук, — разумелі, што зараз вырашаецца лёс Рана. Ды і іх лёс таксама...
Нарэшце з групы чужынцаў выйшаў чалавек са шрамам на твары і махнуў рукой — запрашаў Му і Г алу. Усё не верачы, што сутычкі не будзе, апусціўшы зброю, Му і Галу павольна пайшлі да чужынцаў.
Пакуль яшчэ нічога не было вядома.
Акружаныя чужынцамі, паляўнічыя накіраваліся да высокага берага ракі. Чым бліжэй чужынцы набліжаліся да яго, тым гучней гаварылі. Некаторыя нават смяяліся, паказваючы на высокага Галу. Мабыць, ён іх надта ж здзіўляў сваім ростам. Але Рану было не да смеху — было невядома, куды і навошта іх вядуць...
Падняўшыся на высокі бераг, Ран здзівіўся: на некалі пустой зямлі мелася стаянка. Была яна амаль гэткая ж, як і ў родзе Рана, толькі большая. І яшчэ, што здзівіла Рана — вакол стаянкі шчыльна былі ўкапаны ў зямлю тоўстыя палкі, што цераз іх не маглі прайсці ні звер, ні чалавек. Толькі ў адным месцы меўся вузкі праход, цераз які людзі прайшлі на стаянку.
Як толькі паляўнічыя апынуліся на стаянцы, з буданоў высыпалі людзі. І дзеці, і жанчыны, і мужчыны — усе шчыльна абступілі Рана і сяброў. Дзеці нават дакраналіся да іх пальцамі. І ўсе штосьці гучна гаварылі. Па тым, як чужынцы гаварылі, як смяяліся дзеці, Ран зразумеў, што самае жахлівае — у мінулым...
5
Мяса вепра палажылі на траву, і жанчыны крэмневымі скрабкамі адразу ж пачалі разразаць яго на дробныя кавалкі. Усё сведчыла, што зараз будзе рыхтавацца ежа.
З будана выбегла лёгенькая чарнявенькая дзяўчына, — мабыць, то была захавальніца агню. Яна вынесла каменьчык. Прысеўшы ля высахлага моху, дзяўчына пачала стукаць каменьчыкамі адзін аб адзін. І раптам здзіўлены Ран ледзьве не падскочыў. З аднаго каменьчыка выскачыў агонь, выскачыў і тут жа схаваўся. Дзяўчына зноўку стукнула каменьчыкамі, — зноўку выскачыў белы агонь і ўхапіўся за высахлы белы мох. Як і Вая, дзяўчына, нахіліўшыся да моху, пачала перадаваць агню свой дух.
Калі б у гэты ясны дзень зверху нечакана пачуўся грукат камення, калі б у гэты час Той, які жыве наверсе, ні з таго ні з сяго пачаў кідаць у людзей белыя дзіды, то і тады Ран здзівіўся б меней..
Адкрытымі неміготкімі вачыма глядзеў ён на дзіўнае відовішча. Гэткімі ж здзіўленымі былі Му і Галу.
Агонь хаваўся не толькі ў дрэве. Агонь хаваўся ў камянях. І гэтыя чужынцы навучыліся вызваляць агонь з каменю.
Вёрткі Му тут жа падскочыў да дзяўчыны і, абмяняўшыся з ёю бліскучым позіркам, упіўся вачыма ў каменьчыкі. Дзяўчына ўсё зразумела — аддала каменьчыкі Му. Му узяў іх у рукі і пачаў пільна разглядаць, верцячы іх з усіх бакоў — шукаў тую маленечкую шчылінку, праз якую выбягаў агонь.
Але такой шчылінкі ён нідзе не знайшоў. Каменьчыкі былі халоднымі. І тады Му са здзіўленнем зноў зірнуў дзяўчыне ў вочы.
О-о, гэтыя маладыя агністыя позіркі! Не трэба ні слоў, ні жэстаў, каб адчуць той агонь нябачны, што прабягае між людзьмі ў маладосці і які яднае іх мацней за ўсякія словы і павучанні. Навошта, навошта лішнія словы маладым людзям?