— А што з бацькам? — Гэтае пытанне ўвесь час круцілася ў Русіновіча на языку. Бацька яго быў інвалід другой групы, акрамя ўсяго меў некалькі хвароб, вылечыць якія ў такім узросце не было чаго і думаць.
— З лёгкімі не ў парадку. Пацямненне.— Маці нешта замоўчвала, таіла ад яго.
— Палачкі Коха ў макроце знайшлі,— растлумачыў па ўсіх правілах медыцыны брат.
«Толькі гэтага нам яшчэ не хапала»,— Русіновіч цяжка ўздыхнуў.
Пачалі вячэраць. Маці прынесла з каморкі бутэльку самагонкі.
— Усё хаваю, думаю Зосю сустрэць...
Русіновіч адразу захмялеў. Беднасць і чарната вясковай хаты не так ужо кідалася яму ў вочы, столь не здавалася такой закуранай і нізкай. Ён неяк раптоўна зноў адчуў сябе сынам гэтае хаты, сваім чалавекам, а ўсё тое, чым ён жыў у горадзе, засталося там... Не хаваючы суму, ён сказаў, ківаючы галавою:
— Цяжка нам будзе... Бацька і так ледзь клевае, а тут яшчэ гэта хвароба.— Памаўчаў трохі, спытаў: — А што Зося? — Русіновіч ведаў, што маці цешыць сябе надзеяй — дачка хутка вернецца.
Маці зірнула на сына як бы з падазронасцю, нібы пераконвалася, сур’ёзна ён пытае ці не. Але сын не збіраўся жартаваць, і яна, паклаўшы рукі на прыпол і пазіраючы недзе ўдаль, як бы чытаючы той далёкі лёс, сказала:
— Я ўсё думаю, што з дня на дзень павінна прыехаць... Яна ж хворая. Няўжо яе не адпусцяць? Ты ж пісаў нейкія паперы ў Маскву, і яна сама пісала. Няўжо там не людзі сядзяць, што хворага чалавека будуць трымаць? Які ж з яе работнік?
— Што ж, будзем чакаць. Хоць не так гэта хутка робіцца, як нам часам хацелася б.
Маці заплакала.
— ...Ох, дзеці, дзеці, колькі з вамі клопату бацькам! І да самае магілы так будзе.— Маці выцерла слёзы ражком фартуха, пасля зірнула на сына і спытала нясмела: — А як жа ты, сынок, жывеш? Мо ажаніўся ўжо, ды нам не кажаш?
Сын апусціў вочы.
— Ёсць у мяне адна дзяўчына, не буду таіць. Але што толку? Мусіць, у нас з ёю нічога не выйдзе...
— Што ты кажаш? — здзівілася маці.— А хто ж каго не хоча?
Сын усміхнуўся.
— Не хоча... Цяжка сказаць, хто каго не хоча. Але адно мне ясна: мы розныя людзі. Тое, што падабаецца мне, не падабаецца ёй, тое, што ёй да спадобы, мне праціўна. Мы часта спрачаемся, сварымся... Характары розныя, розныя погляды...
Маці слухала і недаверліва круціла галавою.
— Ты ўсё пра нейкія характары гаворыш. Некалі мы іх не ведалі, і мо лепш было. Абое вы вучоныя, ужэ нек паладзілі б, каб хацелі. Ты ж мо не такі, як твой бацька, умееш і пагаварыць, і ведаеш, як сябе па-гарадскому паводзіць, гэтулькі правучыўшыся. Глядзі, сынок, як добрая дзяўчына, то не цурайся яе, не абыходзь. Ці мо ты хочаш ашукаць яе, насмяяцца? Божа цябе барані ад такога граху. Глядзі!
Маці з пяшчотнай і клапатлівай раптам зрабілася суровай і жорсткай.
Каб не малодшы брат, мо і сказаў бы Русіновіч пра тое, што паклала мяжу паміж ім і Галяй. Хоць... Ён добра ведаў сваю маці. Яна асудзіла б яго, яна стала б на Галін бок, хоць і не ведала яе. Жанчына абараняе жанчыну...
— Не, мама, я не збіраюся яе ашукваць... Ды яна і не такая, што дасць сябе ў крыўду... Проста мы трохі чужыя людзі, яна часам не разумее мяне, я — яе. І мо таму, што яна расла зусім у другіх умовах, намнога лепшых, не бачыла гора... Ведаеце, адзін наш студэнт ажаніўся, узяў сабе жонку. Ён вясковы хлопец, просты, шчыры. Павёз яе да сваіх бацькоў. Яна прыехала, апранутая з іголачкі, у чорных пальчатках да локцяў, размаляваная, на высокіх корках, у чорных акулярах, паглядзела, як яны жывуць, закапыліла губы і сказала: «Ваня, збірайся, я тут не магу, тут, відаць, ёсць блохі».
Ну, і паехала. Як тады было тым бацькам? А яму самому? Праўда, я не думаю, што мая... знаёмая такая самая. Але ўсё можа быць...
Маці спахмурнела, задумалася, а пасля зноў ускінула вочы на старэйшага сына, пачала гаварыць — няйначай тое, што даўно накіпела:
— Ты, сынок, расказваеш, але, мусіць, не ўсё, нешта тоіш ад нас... Усе вы такія... Зося ўсё таілася ад нас, ніколі не гаварыла пра свае сакрэты. Усё сакрэты ды сакрэты. Сакрэты да дабра не даводзяць. Глядзі!.. І малы ад вас вучыцца... Прыйдзе са школы — слова не скажа, як яму там было. Ці яго лаюць, ці хваляць — мы не ведаем. А як ужэ што прыпрэ, улезеце куды па вушы, тады да бацькоў: памагайце, ратуйце. А каб вы адразу падзяліліся, сказалі, параіліся — мо і не было б ніякай бяды, мо ўдалося б абмінуць гора... Разумнымі вельмі сябе лічыце.
Маці гаварыла праўду. Русіновіч абапёрся падбародкам на руку, утаропіўся ў стол і маўчаў.
Спаць ляглі позна. Ад гарэлкі і ад усіх гэтых размоў у Русіновіча трашчала галава, душа была не на месцы. Ён доўга не мог заснуць.