Для Русіновіча не мела ніякага значэння, усходняя ці заходняя, Баранавіцкая ці Маладзечанская, але ўсё-такі ён быў патрыётам свае вобласці, і таму без ваганняў назваў Баранавіцкую, нават той раён, у якім нарадзіўся.
— Распішыцеся.— І прарэктар паклаў перад ім тоўсты канцылярскі журнал.
Русіновіч распісаўся, як заўсёды, невыразна, нервова, устаў са свайго крэсла, азірнуўся. Яму здалося, што ўсе адводзяць ад яго вочы.
— Можна ісці? — спытаў ён у прарэктара.
— Калі ласка, вы свабодны,— адказаў той, гледзячы ў стол.
...Чаго яшчэ трэба Русіновічу? Мара яго збылася — ён едзе ў вёску, нават у свой родны раён. Трэба радавацца — і толькі. А вось жа не!
Пасля нервовага напружання, якое забрала ўсе яго душэўныя сілы, ён спакойна, нават аж занадта спакойна для свае флегматычнасці, адказваў на новы град запытанняў :
— Не, не ў Мінску... У Баранавіцкую вобласць... У свой раён. Не каюся, чаго? Гэта самае лепшае, што можна прыдумаць... Чаму так хутка? Я не спрачаўся. Паставіў подпіс — і ўсё гатова. Зайздросьце. Прыязджайце ў госці...
Жарт не выходзіў, Русіновіч быў кіслы. У душы стала пуста, стомленасць адолела ўсё цела, хацелася ўпасці вось на гэтую падлогу і заплюшчыць вочы.
— Што з табою? — Малец страсянуў яго за плячо.
— А, глупства!..
Яны выйшлі на калідор, прайшліся.
— Дай закурыць,— папрасіў Русіновіч.— Нейкая тупасць, сам сабе станаўлюся чужы.
— Нічога, пройдзе... Я таксама страшэнна стомлены. Ну, ці рады ты?
— Цяжка сказаць. Усё перамяшалася. Хацелася б, каб ехаць усім разам, тады нічога не страшна.
— Чаго захацеў! Не, брат, цяпер нашы дарожкі разыдуцца, як у моры караблі. Як пісаў наш Антановіч:
То была адна дарога,
А цяпер іх многа-многа.
Шкада расставацца, гэта праўда. Студэнцкая дружба самая моцная, але і яна канчаецца.
— Хопіць, браце, што ты запеў пра ростань? Яшчэ наперадзе многа часу. Галоўнае — вытрымаць дзяржаўныя экзамены.
— І гэта праўда. Хадзем, можа, там ужо Ярошка праскочыў. Цікава, куды ён трапіць. Па-мойму, у аспірантуру. Усе годы ішоў на «выдатна», галава варыць! Як ты лічыш?
— I я так думаю. Калі Рак пайшоў у навуку, то Ярошку сам бог судзіў.
— Але, але, Рак у навуку ідзе. Браточкі! Гэта ж хадзячая цытата, у яго ні адной думкі свае няма!
Ярошку яны знайшлі на калідоры.
— Ну, бывайце, я з вамі не знаёмы,— пажартаваў ён.— Еду ў Палессе, па коласаўскіх мясцінах. Лабановіч-сэкундо. Ясна вам? Ці не пра мяне пісаў Антановіч:
Глуш, балота, бездарожжа —
Ён уздымецца адважна,
І свае ўсе сілы ўложыць
Ён у гэта падарожжа.
— Кінь ты гэтую браваду,— асек яго Малец.— Хоць раз пабудзь сам сабою.
— А што? — насцярожыўся Ярошка.
— Дзе Антановіч, Рак? Трэба сабрацца ўсім, адзначыць гэтую хвіліну.
Перад расстаннем
Пяты курс сабраўся на кансультацыю. Нешта-нейкае — пазніўся выкладчык, што з ім рэдка здаралася,— і дзяўчаты пачалі спяваць. Праз хвілін колькі да хору далучыліся і хлопцы, іх галасы, басавітыя і нястройныя, узняліся над суладдзем чыстых і меладычных галасоў дзяўчат. Адзін Русіновіч не спяваў, хоць голас сякі-такі меў. Заўсёды музыка ці спевы абуджалі ў яго душы няясны сум, настройвалі на адзіноту.
Яму падабаліся песні сумныя, журботныя, з роздумам і тугой, з жальбой на чалавечы лёс, як вось гэтая венгерская песня «Журавы». Колькі тут глыбокага пачуцця, якая чыстая душа сумуе, што яе абмінула простае чалавечае шчасце, што не звіла яна сабе гнязда, што засталася адзінокай! Сумны крык журавоў аддаецца ў яе душы, будзіць тугу. Але дзіва — яна не адчайваецца, не кідаецца ў роспач, не вінаваціць нікога ў сваёй адзіноце, яна толькі расказвае аб сваіх нязбытных марах — расказвае проста, сурова і шчыра.
І тое, што робіцца ў душы кожнага спевака, адбіваецца на яго твары. Лірычна-строгімі сталі дзяўчаты, сурова-ўрачыстымі зрабіліся хлопцы.
Каму, для каго спяваецца гэтая песня, каму прадракае лёс?
Нечакана дзверы адчыніліся, зайшоў выкладчык беларускай літаратуры Юскавец, па мянушцы Юс Вялікі. Быў ён невысокага росту, ужо трохі пачынаў паўнець, на галаве ясна абазначылася лысіна. Песня абарвалася, патухла. Ён зрабіў такі рух, нібы хацеў сказаць: «Прадаўжайце, я пачакаю» — і гатоў быў, здавалася, выскачыць за дзверы, але перамог сябе.