*
Перапісваю чарнавік. Потым, перапісаўшы, пачынаю наноў перапісваць перапісанае: нейкае, падобнае на капрыз, незадавальненне штурхае гэта рабіць.
Не тая папера, не тая самапіска, не той настрой почырку — усе гэтыя драбніцы замінаюць выявіцца і распазнацца задуме. Яна залежыць ад іх, і яны патрабуюць, каб з імі лічыліся як з модусамі, што маюць дачыненне да з'явы творчасці.
*
Адлегласць — гэта тое, што аддзяляе чалавека ад рэчаіснасці і адначасова лучыць яго з ёю.
У ёй — і ёю — зберагаецца мера, дзякуючы якой рэчаіснасць мае самую сябе, а чалавек самім сабой ёсць.
Калі яна парушаецца, тады рэчы мяняюць аблічча і «кожны анёл жахлівы», як некалі ў Р. М. Рыльке.
*
З'явы, што ў сваіх абсягах пярэчаць адна адной, маюць вынесены за межы абсягаў цэнтр і з ім суадносяцца.
Але суадносяцца па-рознаму, і ў гэтай «па-рознасці» значэнне кожнай з'явы.
*
Узоры для творчасці не ў здзейсненым табою ці некім, а ў самім няздзейсненым: адно тыя сцежкі, якімі ніхто не хадзіў, вядуць да мэты, і адно тая мэта, якое ніхто да цябе не асягаў, памятае цябе.
*
Новае слова настае з невымоўнасці і, перад тым як вымавіцца, адбірае ў таго, каму яно сябе давярае, мову: яно павінна вымавіцца с а м о.
*
Кожны раз, калі чалавецтва набліжалася да сваёй чарговай мяжы, адбывалася трансмутацыя архетыпаў ці, інакш кажучы, гібель багоў.
Ёй, гэтай гібеллю багоў, суправаджаецца, якой бы яна ні была, эвалюцыя чалавецтва.
*
Пасля практыкаванняў у замежных мовах так добра пісаць па-свойму — на мове, якую ведаеш ты і якая, галоўнае, ведае цябе.
*
Будучыня не бывае змрочнай: калі змрочная — не будучыня.
Будучыня не бывае не шчаслівай: калі не шчаслівая — не будучыня.
*
Паэзія — прыкладная тэалогія: яна не вядзе гаворкі пра Бога, але ён вымаўляецца ў ёй.
Ва усякім натхнёным слове, няхай яно і не пра Бога,— Бог;
ва усякім завучаным і панылым, няхай яно і пра Бога,— яго няма.
*
Кожны чалавек мае свой непаўторны голас: голас — гукавы твар чалавека.
Свой гукавы твар мае і народ — мову.
*
У «Другім лісце да Карынфянаў» апостал Павал згадвае пра чалавека, які быў узяты на трэцяе неба і чуў там невымоўныя словы.
У тых, невымоўных словах, змест паэзіі: каб іх пачуць, з'яўляецца паэт і, каб іх вымавіць,— верш.
*
Парадокс, увасоблены ў беларускай яве: усё, што з мовы заняволенага народа ўбірае мова народа-заваёўніка, узбагачае яе, і — наадварот: усё, што з мовы народа-заваёўніка ўбірае мова заняволенага народа, збядняе яе.
Мы багатыя тым, што аддалі, і бедныя тым, што займелі?!.
*
Або — або: акалічнасці разбіраюць нас, і ўсякі выбар — страта, якая пераважвае набытак, набытак, які пераваж-вае і ніяк не пераважыць страты.
*
Адно з самых яскравых сведчанняў пра ролю і месца беларускай мовы ў Вялікім Княстве Літоўскім — кітабы: яны пісаліся на беларускай мове арабскім пісьмом, і беларуская мова ў іх свеціцца і спявае.
Што істотна, пісаліся яны іншаземцамі — татарамі, што, пасяліўшыся тут, засвоілі мову, якую тут чулі.
Усякі раз, калі чытаю радкі з кітабаў, свеціцца і спявае ўдзячнасць іхнім стваральнікам.
*
Вось вершы, напісаныя па-беларуску і напісаныя па-руску аўтарамі, якія жывуць у Беларусі,— і тыя на ўзроўні, і гэтыя таксама.
Але — назіранне: у беларускіх вершах нечага на каліва больш, нібы яны творацца з матэрыі іншай удзельнай вагі, у іх больш на а й ч ы н у.
*
Мастацтва разнявольвае стыхію і, разнявольваючы, уводзіць яе ў пэўны фармат.
У ім небяспека становіцца прыручанай, бездань растлумачанай, смерць свойскай, у ім яны нібы ў клеткахзаасаду звяры і птушкі, на якія глядзець можна, а чапаць — не.
*
Твор: хто выяўляе ўім сябе, ахто паказвае...
У тым, што выяўляецца, здзяйсняецца істотнае, і творам становіцца здзяйсненне, у тым, што паказваецца, істотнае не здзяйсняецца, і творам становіцца нездзяйсненне.
Так, выяўляючыся рунню, сябе не паказвае зерне, і так зерне, якое паказвае, як яно становіцца рунню, урэшце паказвае, як яно рунню не становіцца.
*
Колішнія з'явы — яны не для таго, каб іх пераймаць альбо ім наследаваць (навошта, калі ўжо яны ёсць?!.), а для таго, каб бачыць, што яны ёсць і што дасягненні магчымы.
*
Паэтычная мова — мова разумення і паразумення: у ёй выказанае адным вымаўляецца другімі.
Калі вымаўляецца.