Малады, узрушаны, Усціловіч у гэты вечар не ведаў: як ні цяжка на сэрцы, а злуецца ён дарэмна. Сапраўды, Мяснікоў не меў часу ні больш пагутарыць з ім, ні застацца на дзень-другі, бо сапраўды яго нечакана паклікалі на сустрэчу з Леніным і Свярдловым. Праўда, ён яшчэ не ведаў, пра што будзе гамонка і чаму яму трэба гэтак хутка выехаць з Масквы. Толькі ўжо неўзабаве, на сустрэчы, увазное: Савецкі ўрад не толькі адклікае з Берліна сваіх дыпламатаў, высылае германскіх з Расіі, але і намерыўся на днях ануляваць Брэсцкі дагавор, дык яму, Мяснікову, варта быць там, паблізу фронту, пільна сачыць за ўсім і, калі трэба будзе, то зрабіць усё, каб не даць немцам брыкнуць напаследак.
6.
Сёння Жылуновіч прачнуўся рана як ніколі. Ледзь толькі ажыў, адразу ж успомнілася тое, пра што думаў учора перад сном — пра свой заўтрашні даклад. Пакуль было яшчэ змрочна, ляжаў ціха, абдумваў яго, а пасля, калі спачатку занепакоіўся, а пасля пырснуў, пачаў набіраць нястрымную моц світанак, ціха падняўся, узяў з крэсла сваю апратку і падаўся ў ванную.
Затым гэтак жа ціхенька, на дыбачках мяккіх тапачак падкраўся да пісьмовага стала, сеў і, напружваючыся ў ранішняй шэрані, абмацаў аловак. Ледзь-ледзь бачыў напісаныя ўчора радкі, але, прыцэліўшыся, пачаў хуценька запісваць тое, што прасілася па паперу цяпер.
— Запалі хоць свечку,— нечакана пачуў Надзеін голас. Як ні асцерагаўся, а бач, усё роўна пабудзіў яе.
Борздка азірнуўся: яна па-ранейшаму ляяеала пад коўдраю каля сцяны, толькі яе рука была па падушцы, дзе нядаўна адпачывала яго галава. Прыціснуў палец да вуснаў: ціха, не пабудзі суседзяў! Махнуў рукою: спі яшчэ.
— Пабярог бы свае вочы...— уздыхнула і замаўчала, ведаючы, што ён ад стала ўжо не адыдзе.
Заснула. Можа, і на гадзіну. Падхапілася, калі заварушыліся, загаманілі за паркалёваю шырмаю Чарвяковы.
Неўзабаве кабеты затупалі па кватэры, а Жылуновіч і Чарвякоў, папіўшы гарбаты, падаліся ў горад, да плошчы Рэвалюцыі.
Раніца была халодная — у прыродзе ўжо адбыўся пералом цяпла і холаду; паветра, зямля астылі, усцюдзеньваліся, чакаючы блізкай зімы. Яна ўжо і спрабавала ўлегчыся ў апошнія дні: налятаў, пранізваў да касцей паўночны вецер, падаў яшчэ цяжкі вадзяністы снег, выбельваў вуліцы, дрэвы, падворкі, то раптам усё заціхала, нечакана выблісквала нізкае сонца, але не здольвала хутка расслязіць белае покрыва, і яно ляжала нават пры яго скупым цяпле, пакуль не размываў дождж.
Але цяпер Масква не зважала на холад: па вуліцах з усіх яе канцоў цягнуліся ў цэнтр калоны рабочых і салдат. З музыкай, песнямі, з чырвонымі палотнішчамі і з гэткага ж колеру стужкамі на грудзях паліто, куртак, шынялёў. Хто ішоў у ботах, хто ў чаравіках ці туфлях, а хто ў валёнках і бурках, а то і абгортках, але ўсе былі бадзёрыя, нават узнёслыя.
— Хіба павернецца язык сказаць, што просты люд не рады рэвалюцыі? — паказаў рукою па людскую раку Чарвякоў.— Толькі ненавіснікі ці зайздроснікі могуць сіпець, што «народ супраць кастрычніцкага перавароту...».
— Эй, господин в шляпе! — нечакана з салдацкай калоны выгукнуў малады рыжы вайсковец.— Выше ногу, шире шаг!
Жылуновіч усміхнуўся, памахаў яму рукой і наўмысна вышэй падняў адну, а пасля другую нагу.
— Молодец! — нацешыўся салдат, таксама памахаў рукою.
— Ну што — зноў атрымаў за сваё еўрапейства? — пажартаваў Чарвякоў.
Жылуновіч сёння пі кропелькі не пакрыўдзіўся за недавер і кпіны з-за свайго адзення, моўчкі з усім згадзіўся, адчуваючы, як ад музыкі нібы самі нясуць ногі, урачысты святочны настрой на душы, і яна, спакутаваная, прагне ў гэтыя хвіліны велічнага.
Да Крамля было ў я; о не падступіцца — толькі, падняўшыся на дыбачкі, можна было ўбачыць перад сабою мора з вайсковых фуражак, розных шапак, капелюшоў і далёка, каля Крамлёўскай сцяны, купку людзей са сцягамі і вянкамі.
— Ленин! Ленин! — перадалося па агромністым натоўпе.— Идет от Сенатской башни.
Люд затаіў дыханні, быццам па камандзе дружна — хвалямі, нібы жыта ў вецер,— пачаў падымацца, абапіраючыся на плечы пярэдніх. Жылуновіч і Чарвякоў таксама, як маглі, выцягнуліся, сталі на дыбкі, ухапілі вачыма: сапраўды, вунь уздоўж высознай чырвонай сцяны ідзе невысокі чалавек у чорным паліто і чорнай шапцы, але тут жа іх, найперш яго, Жылуновіча, засланілі вышэйшыя.
Усе, як маглі, трымаліся на дыбках, намагаючыся ўбачыць ужо пры жыцці легендарнага чалавека, а неўзабаве пайшло-перадалося па натоўпе: