— Дзяньдобры,— павітаўся па-беларуску.
Жылуновіч, як і заўсёды, рады, што ў Белнацком
і «Дзянніцу» усё часцей і часцей (асабліва пасля 13 лістапада, калі Савецкі ўрад ануляваў Брэсцкі дагавор) заходзяць землякі і хочуць хоць у чым памагчы, падняўся і падаў руку:
— Добры дзень, зямляча!
Прыязна ўсміхнуўся. Сціплы, нават вельмі сарамлівы хлопец, але, адчуваецца па ўсім, спакойны і цягавіты. Чамусьці прыемна пахне ад яго цёплым хлебам. Можа, трымае ў кішэні свежую лусту.
— Прысядзьце, калі ласка.
— Я на хвілінку,— адказаў той басам.— Я хачу запісацца ў беларускі полк.
— Цягне дадому?
Той хітнуў галавою.
— Малайчына! — пахваліў Жылуновіч.— Выбачайце, скуль самі будзеце?
— Я з-пад Стоўбцаў, з вёскі Горкі. Барысевіч. Рабіў да вайны на гаспадарцы, а ў вайну прыбіўся сюды. Працую ў хлебапякарні.
— У нас, у Белнакоме, ёсць чалавек з вашых мясцін. Мазур — былы настаўнік, салдат. Не чулі?
Той паціснуў плячыма: не, не чуў.
— Шкода, цяпер Мазур у адлучцы, а то пазнаёміліся б,— шчыра пашкадаваў Жылуновіч.— Але дасць бог — пазнаёміцеся ўжо ў Мінску... А цяпер сапраўды трэба нам, маладым, памагчы Чырвонай Арміі выгнаць акупанта з Бацькаўшчыны, а заадно дабіцца для нашага народа прызнання...— Усміхнуўся.— Чытайце «Дзянніцу», падзяляеце яе ідэі?
Негаваркі зямляк зноў хітнуў галавою. А пасля не вытрываў, запытаў:
— Як вы лічыце: ці ўдасца калі дабіцца нам сваёй Беларусі?
— А вы хочаце гэтага?
— Раней, да вайны, я не думаў пра гэта, а цяпер лічу: мы, як вы пішаце, краіна, народ...
— Чым болей такіх, як вы, будзе нашых землякоў, тым хутчэй мы свайго даб'ёмся,— усцешыўся Жылуновіч, узяў са свайго стала загадзя падрыхтаваную паперку,— Вось адрас Спаскіх казармаў, дзе мы памагаем фарміраваць 9-ты Полацкі Беларускі полк Заходняй стралковай дывізіі. Ідзіце туды самі, клічце іншых — Бацькаўшчына нас даўно ўжо чакае...
Паціснуў руку на развітанне, а калі малады госць-зямляк пайшоў, а за ім выйшаў з пакоя і Нёманскі, задаволена сеў за стол і адразу пачаў лёгка пісаць:
«З кожным часам сусьветныя здарэньні пашыраюцца і развіваюцца з няўтрымным пэнтам. Кожны дзень нясе з сабою новыя і новыя мажлівасьці, аб якіх не толькі ніхто яшчэ ўчора з нас не спадзяваўся, але і думаць не думаў. Гэтак, зусім нядаўна нельга было і заікнуцца аб гэткім скорым і раптоўным расколе сярод серадковых хаўруснікаў, Германіі і яе сяброў. Тым часам Балгарыя кінула вайну, за ёю хутка тое зрабіла Турцыя, Аўстрыя і Германьня.
Пабора апошняй прывяла да рэвалюцыі і сапхання Вільгельма.
Ня заўтра-паслязаўтра мы мопсам прачнуцца і прачытаць у газэтах, што дбайныя імперыялісты зрабілі згоду і маюцца ўсесціся за сталы плянаваць і кроіць Еўропу па-свойму. Тая паслухмянасць, з якою адносяцца покуль што працоўныя станы да сваіх правіцяльстваў у Амэрыцы, Францыі, Англіі і інш. гасударствах, нас вельмі могуць трывожыць за лёс у скоры час сусветнай рэвалюцыі і праз гэта аб спакою ў праступнай гэтай працы буржуазіі. Праявы як наогул не даюць тчэ нам пэўнасці на тое, што працоўны народ усіх ваюючых гасударстваў сам скончыць вайну, як тое сталася ў гэтым прыпадку з расейскім пародам. І вось праз гэта вытыркае на поверх перад намі, беларусамі-камуністамі і ўсім беларускім працоўным народам адно дужа вагкае, дуяга значнае і ў той самы час вельмі казлытнае пытанне: што станецца з Беларусьсю? Які лёс яе чакае? З якой доляю ёй прыйдзецца спаткацца?»
Пісаў у такім запале і так хутка, што аж замлела рука — не вытрываў, расслабіўся, зірнуў у акно, за якім па-ранейшаму цешылася асмялелая мяцеліца, шчодра сыплючы лёгкі белы снег.
Паназіраў, нават нібы ўвайшоў душою ў гэты нястрымны танец зімовай сілы, што і палохаў, і радаваў заадно. Праўда, ён не цягнуў на двор, на яго толькі было прыемна пазіраць з цеплаватага пакоя.
Набраўся сіл, запалу і зачыркаў далей:
«Увесь час, са дня расейскай рэвалюцыі, беларускае пытаныіе нядбайна прапушчаецца між пальцаў: яму не было ўдзелена ніводным складам правительства жаднае ўвагі. Нібы якая ліхая прымха гэтаму шкодзіць, нібы мара таму віною, што ўсе, хто б мог гэта і меў сілу, баяцца дакрануцца да яго і знарочыста ці забыўна адварочваюцца і ад думкі той, што ёсьцека Беларусь, а значыць, ёсьцека і беларускае пытаньне. Усе патугі звярнуць на гэта ўвагу каго належыць разбіваюцца ў дробкі, бы шкелка аб камень. Ні пастановы з'ездаў, ні патрабаваньні 10-тысячных мітынгаў — нішто не прабірае тоўстага слою поўнае адцураннасці ад столь значнай і важнай справы, як беларускае пытаньне. Наадварот, чым далей, тым болей расце такая сумыслая варожасць да яго ў кіруючых колах».