– Просім, дзеткі, у хату!
Усе ўваходзяць і садзяцца за стол. На абед падаюць боршч, кашу, квашаную капусту, крупнік, якія запіваюць віном ды півам.
Калі абед скончаны, Васіль едзе дахаты. Дома ён бярэ дружко, старасту, маршалка ды сваху. Гэтым гуртам яны зноў едуць да Ганны. Тая сядзіць побач са сваім братам. Васілька дастае з кішэні грошы і “выкупляе” сваю Ганначку. Сядаюць маладыя побач, размаўляюць.
Раптам нейкі неверагодны шум у хаце! Што здарылася? Гэта ўносяць вялікі прыгожы каравай! Духмяны каравай – вясельны гаспадар стала. Калі яго ставяць на стол, сваха з Ганначкінай галавы здымае вянок, надзявае ёй намітку і завівае яе вакол галавы.
Усе госці тым часам кладуць на каравай грошы.
Дружко маладога бярэ нож, рэжа каравай. Кавалкі яго раздаюць гасцям.
Неўзабаве Васілька выводзіць маладую жонку з-за стала. Маршалак і дружкі выносяць на вуліцу скрыні нявесты – яе пасаг. У пасаг, акрамя скрынь, даюць карову, свіней, авечак. (Калі дачка адна, то і ўся гаспадарка пасля смерці бацькоў будзе яе).
Тым часам ужо вечарэе. У Васілёвым доме зачакаліся. Маладых вядуць спаць.
А на другі дзень маці маладой пасылае сем родзічаў з хлебам, мясам, пірагамі, сырам. Гэта апошнія вясельныя падарункі. Пайшла Ганна за мужа. Ён цяпер для яго карміцель. У Васілёвай хаце будзе жыць. Будзе цяпер у бацькоўскім доме госцею.
Звычаі нашага краю даўно цікавілі вучоных. Згадаем тут вядомага даследчыка Юльяна Фаміча Крачкоўскага. Чаму яго зацікавілі палескія мясціны?
Аказваецца, ён нарадзіўся у 1840 годзе ў вёсцы Азяты Жабінкаўскага раёна. Таму Крачкоўскі хацеў як мага больш даведацца пра гісторыю роднай зямлі. Ён збіраў беларускія народныя песні, запісваў ад старых людзей расказы пра мінулае. Вучоны шмат падарожнічаў, ездзіў настаўнічаць нават у далёкі Ташкент, але вярнуўся на радзіму, у Беларусь. Працаваў у школах звыш трыццаці гадоў. Ездзіў настаўнічаць.
Большую частку жыцця Юльян Крачкоўскі прысвяціў Вільні – старажытнай беларускай сталіцы. Ён любіў гэты горад усім сэрцам. Абараняў віленскія помнікі ад разбурэння. Шмат гадоў Крачкоўскі ўзначальваў выданне старажытных дакументаў па гісторыі Беларусі.
Усё сваё жыццё, усе свае сілы ён аддаваў навуцы. Але ў вучонага было слабое сэрца. 25 ліпеня 1903 года яно спынілася назаўсёды. (Незвычайнае супадзенне: Юльян Фаміч памёр у дзень свайго нараджэння).
Азятчукі не забыліся пра свайго земляка. На сцяне Азяцкага дома культуры ўсталявана дошка ў гонар Юльяна Крачкоўскага. Дзякуючы такім людзям мы больш ведаем пра мінулае Беларусі. Дзякуючы такім людзям нашыя вёскі вядомыя далёка ў свеце.
1. Што называюць звычаем? Якія звычаі ты ведаеш?
2. Раскажы, што раней можна было пабачыць у хаце? Чым старая сялянская хата падобная на твой сённяшні дом (ці кватэру)? А ў чым ты бачыш розніцу?
3. Навошта ў доме была печ?
4. Хто браў удзел у вясельным свяце?
5. Раскажы сваім бацькам, як сто гадоў назад святкавалася вяселле ў Свішчах, і даведайся, як сёння адбываюцца вяселлі ў вашай мясцовасці?
6. Чым слаўнае імя Юльяна Крачкоўскага?
21. ПЕРШАЯ СУСВЕТНАЯ ВАЙНА
Колькі каштуе мір, беларусы ведаюць мо больш за іншыя народы. Ішоў 1913 год – апошні перад вялікай вайной. Ніхто не мог уявіць, што хутка наблізіцца бяда і грозна загавораць гарматы.
Пакуль быў мір наша зямля імкліва развівалася. У брэсцкіх мястэчках адчыняліся сотні лавак, шматлікія фабрыкі і заводы. Не з’яўляліся ўжо нейкім цудам ні тэлефон, ні тэлеграф. У гарадах існавалі тэатры з першымі кіназаламі (іх тады называлі сінемай), школы, цэрквы, рынкі…
Але хутка на календары з’явілася лічба: 1914 год. Пачалася Першая сусветная вайна. Брэстчына апынуліся на перадавой.
Стаўка (галоўны камандны пункт расійскай арміі) размясцілася ў Баранавічах. Сюды неаднойчы прыязджаў імператар Мікалай ІІ. Тут ён праводзіў пасяджэнні сваіх міністраў, аглядаў войскі, сустракаўся з замежнымі саюзнікамі.
Увосень берасцейскі край перарэзала на часткі лінія фронту. Далей ад месцаў жорсткіх баёў, ад знішчэнняў і пагібелі рушылі шматтысячныя калоны.
Вайна перавярнула лёсы мільёнаў людзей.
Хутка набліжаўся фронт. Многія беларусы пакідалі свае хаты, развітваліся з роднымі мясцінамі. У імгненне вока ўся Брэстчына ператварылася ў вялікі бежанскі лагер, стыхійны, абарваны, галодны.