* * *
Ідзе-брыдзе Аксіння ў хату.
Здалося, што ў хаце даўно не была.
Вады халоднай папіла.
Знайшла ў хаце роднай спагаду.
Знайшла ў ёй добрую прахалоду.
Яна зжылася з хатай сваёй,
з кожным куточкам, кожнай сцяной,
i у ёй ці, можа, у сабе самой
знайшла спагадлівую лагоду.
Стала Аксінні неяк лягчэй.
Потым яна прылегла на ложак.
Глядзела ўгору.
Ля вачэй
закружылася мноства мошак.
Доўга кружыўся цёмны рой.
І пачала нясмела, дрыготка
падступаць да яе дрымота
з усіх куткоў хаты старой.
І загучала аднекуль з тумана
песня, якую ў добры час
любіла Аксіння і пела не раз, —
песня «Ой, рана на Івана».
Аксіння драмала, засынала.
«Проці Ивана ночка мала.
Ой, рана на Ивана!»
Аксіння чула словы Івана:
«Чаму так рана?
Чаму так рана?»
«Ой, рана на Ивана!»
Так і спытаўся:
«Чаму так рана?»
А не спытаўся, як мне пагана.
«Ой, рана на Ивана!»
А мне было трудна, як ніколі.
«Начавала ў чыстым полі.
Ой, рана на Ивана!»
Чаму не верыце, скажыце?
«У чыстым полі, у густым жыце.
Ой, рана на Ивана!»
Ой, рана на Ивана!
Ой, рана на Ивана...
* * *
Калі прачнулася Аксіння,
калі адкрыла вочы яна, —
убачыла ў праёме акна
неба, чыстае і сіняе.
Рой не кружыўся перад вачамі,
і не гучала песня больш.
Стаяла ціша незвычайная.
І пацішэў, здаецца, боль.
Нават думка прыйшла бадзёрая:
«Ці не прыснілася мне ў сне?
Можа, я не такая і хворая?
Можа, праўду казалі мне?»
Нават падумала жанчына,
ці не пайсці ёй i пажаць,
ці не хопіць ёй ляжаць, —
паляжала ж, адпачыла.
І толькі як устала з пасцелі,
як зрабіла крок ці два, —
адчула, якая слабасць у целе,
адчула, як кружыцца галава.
«Не, сёння мне не да жніва, —
думала, седзячы на пасцелі. —
Чаму паверыць не захацелі?
Чаму? Ці сэрца ў іх няма?
Хіба не бачаць, што ў бядзе я?
Ці, можа, вачэй няма ў іх, ці...»
І тут з'явілася надзея —
трэба да доктара ёй пайсці
Ён ёй паверыць.
Ён распытае.
Ён ёй параіць.
Паможа ёй.
«Вось адпачну і пайду, бадай, я
гаварыла сама з сабой. —
Дзе гэта новая мая хустка?
У шуфлядзе яна ці не?»
Сонца гуляла на сцяне.
«Паспею. Вечар яшчэ не хутка.
Паспею. Далёка яшчэ да вечара
Куды мне толькі лепей пайсці —
да ўрача альбо да фельчара?
Не хадзіла ж амаль у жыцці.
Да ўрача —
далёка занадта.
Пешшу туды я не дайду.
Папрасіць каня?
Заняты
коні ўсе, як на тую бяду.
Пайду да фельчара ў Замошша.
Да Замошша — рукой падай.
Хваляць фельчара.
Ён паможа.
Вось пасяджу і пайду, бадай...»
Пасядзела, ціха ўстала,
ёй як быццам лепей стала.
Хустку новую знайшла.
Завязала хустку чыстую -
каляровую, квяцістую,
і да доктара пайшла.
* * *
Ідзе Аксіння загароддзем,
загуменнем ідзе-брыдзе.
Як гэта кажуць у народзе? —
бяду пазнаеш па хадзе.
Выйшла Аксіння на дарогу,
у Замошша што вядзе.
Аддыхнула цётка троху
і далей ідзе-брыдзе.
Да Замошша вярсты дзве.
Ішла лугам,
логам,
полем,
паўз лазовыя кусты.
З паўвярсты прайшла ці болей,
і вярсту, і дзве вярсты.
Калі падыходзіла да Замошша,
павесялела нават яна.
Думка была ў яе адна:
«Доктар добры.
Ён паможа.
Ён распытае, пагаворыць,
скажа ёй, якая хворасць...»
Толькі баялася аднаго, —
што не застане раптам яго.
«Хоць бы не быў ён у ад'ездзе,
хоць бы ён быў ужо на месцы.
Хоць бы ён быў...»
А вось iі бальніца.
«Цётка, закончыўся прыём.
Доктара выклікалі ў раён.
Цётка, не трэба было пазніцца.
Заўтра прыйдзеш...
Бывай здарова...»
Аксіння сказала штось і пайшла,
і павяла яе дарога
логам, лугам да сяла.
Вяла дарога ва ўспаміны.
Да сына ў горад вялікі вяла.
«Сыночак, ты ў мяне адзіны...»
Вяла дарога да сяла.