гэтыя вось строфы:
МЫ ЖЫВЁМ, КАБ ВЯРТАЦЦА...
Мы жывём, каб вяртацца
час ад часу туды,
дзе мінула юнацтва,
дзе маленства сляды.
Мы жывём, каб вяртацца.
І лепшага шляху няма.
Мы жывём, каб вітацца:
«Мама! Дзень добры, ма!»
Ну, а раптам напасце,
бяда ў той хаціне старой!
Ну, а раптам няшчасце —
і маці ў зямлі сырой!
Мы жывём, каб вяртацца.
А куды тады вернешся ты?
З кім так будзеш вітацца,
як тады, да бяды?
ТЭЛЕГРАМА
Спеў бяды горкі ўраджай.
І — прыйшла тэлеграма:
«Прыязджай
просіць мама».
. . . . . . . . . . . . . ..
ЗА ЛЕСАМ — ЗА ЛЕССЕ...
За лесам — Залессе...
«Скажы мне, мама,
а што за Залессем?»
«Не знаю таксама».
За лесам — Залессе.
Там сумна, нявесела.
За лугам — Залужжа.
Далёка дужа.
За мохам — Замошша.
Прайсці няможна.
А ў Заазер'е —
дарога верная.
«Там музыка грае,
там — вечарынка.
Хадзем, дарагая
Александрынка...»
За лесам — Залессе.
Адтуль дзьме прадвесне.
За лугам — Залужжа.
Адтуль ідзе сцюжа.
Адтуль ідзе сцюжа,
адтуль дзьме сівер.
А сонца ўзыходзіць
над возерам сінім.
З-пад Заазер'я
ўзыходзіла сонца,
свяціла ў матчына
аконца.
Гуляла, іскрылася
сонца над возерам.
Маці глядзела
светлым позіркам...
За возерам сінім —
Заазер'е.
Помню вечар адзін,
як цяпер, я.
Маці, пакінуўшы
свае грады,
прысела стомлена
каля хаты.
Рукі паклала
на калені.
Глядзіць за возера
ў задуменні.
Туман над возерам
плавае шэры.
Матчына думка
ў Заазер'і.
Над возерам зорка,
як спелае зерне.
Маці глядзіць
у Заазер'е.
Ці то ўспамінае,
ці то прадчувае,
ці проста стамілася
i спачывае.
ДРУГАЯ ТЭЛЕГРАМА
Выспеў бяды горкі ўраджай.
Стукнулі ў дзверы.
Ідзі страчай.
— Вам тэлеграма...
«Памерла мама».
УСПАМІН
За лесам — Залессе...
«Скажы мне, мама,
а што за Залессем?»
«Не знаю таксама».
Яна не знала —
які ён, свет.
Такі, як у яе аконцы,
або вялікі, або бясконцы...
Яна не знала кніг i газет.
Яна не знала вялікіх дарог.
Хаця i выхадзіла нямала.
Толькі раз у жыцці пакідала
вёску родную, родны парог.
Гэта было, калі яна
аднойчы прыехала ў госці...
...Дзень, другі яна пабыла.
Засумавала, бачу, штосьці.
«Мама, добра ў нас ці не?
Мама, ты, можа, нездарова?»
«Бачыла сёння іх у сне.
Як яны там без мяне —
тата, хата і карова?..»
І заплакала яна.
Пакаціліся слёзы-гарошыны.
«Адпусціце, людзі харошыя,
не будзе мне спакою і сна...»
І суцішалі мы яе,
і смяяліся, і ўгаворвалі.
Яна на нас глядзела дакорліва:
«Ды адпусціце ж вы мяне».
АД ВЁСКІ ДА МОГІЛАК — ПАЎВЯРСТЫ...
Ад вёскі да могілак —
паўвярсты.
Ад вёскі да могілак —
доўгія вёрсты.
Ад вёскі да могілак —
шлях няпросты.
Гараць за спіною тваёю масты.
Не вернецца маці.
Не прыйдзеш ты
да маці. Між вамі
чарнее бяздонне.
Астыне роднае ваша гняздоўе...
Ад вёскі да могілак —
з паўвярсты.
Ад вёскі да могілак —
шлях далёкі,
доўгія вёрсты,
трудныя крокі.
Як ты паспееш да цемнаты?
Цябе падганяе звычай стары.
Трэба паспець да захаду сонца.
А шлях гэты цягнецца бясконца.
І ты ўсё ідзеш.
Ад зары да зары.
І ты ўсё глытаеш той горкі камяк,
і ты ўсё глытаеш камяк той саляны,
і ты ўсё ідзеш за тымі санямі.
Днямі ідзеш.
І не дойдзеш ніяк.
Ідзеш і не знаеш, ці дойдзеш ты.
Чапляюцца ногі,
губляюцца крокі.
Ад вёскі да могілак —
шлях далёкі.
Ад вёскі да могілак —
паўвярсты.
ПАМІНКІ
Пахавалі Яе.
Памінаем Яе.
Ўспамінаем Яе.
Той адвечны абрад —
чалавечаму гору апора.
Без абраду таго —
як змаглі б
мы пачуцці сабраць свае?
Без абраду таго —
як змаглі б
сваё выказаць гора.
Без абраду таго —
ці сабраліся б
так вось наўрад
амаль вёскай усёю,
вясковай усёю сябрынай...
Дзякуй,
добры абрад,
мой старэйшы,
мудрэйшы мой брат!
Ты сягоння патрэбны
быў мне асабліва.
Пахавалі Яе.
Памінаем Яе.
За сталамі сядзім.
Кашу, клёцкі ядзім.
Чары горкім віном напаўняем.
Ды чамусьці ў вочы
адзін аднаму не глядзім.
Аддаём Ёй належнае.
Добрым словам Яе памінаем.
Памінаем Яе.
За сталамі ідзе гамана.
Памінаем Яе.
Схамянаемся ўсе ад рыдання:
«А яна ж магла жыць.
Маладая была Яна.
У зямельку сырую пайшла яна маладая.
За якія грахі —
у зямельцы сырой ляжыць?
За якія грахі —
яна смерцю такой пакарана?..»
Памінаем Яе.
Ўспамінаем Яе.
А Яна магла б жыць.
А Яна магла б быць,
не памерці так рана.
Памінаем Яе.
А яна магла б жыць,
старшыня,
каб не ведала крыўд і абраз,
каб жыла болей шчасна.
Во Яна была з тых,
хто ў жыцці не кране птушаня.
Бо Яна была з тых,
каго крыўдзяць, як птушку,
часта.
Памінаем Яе.
А Яна магла б жыць,
наш сусед.
А Яна магла б жыць,
дарагія мае сяльчане,
калі б болей прыязным
быў вясковы ваш свет,
каб часцей вы Яе
чалавечай павагай
страчалі.
Памінаем Яе.
А яна магла б жыць,
сват i брат,
калі б мы, дарагая радня,
даражылі Ёй болей,
каб Яе, дарагая сям'я,
мы любілі на добры лад,
так, як любім сябе, —
не было той любові.
Пахавалі Яе.
Памінаем Яе.
А Яна б жыць магла.
Памінаем Яе.
Чары горкім віном напаўняем.
За сцяною — зімовая ноч.
За сцяною — імгла.
І Яна ў той імгле.
За ўпакой Яе п'ем.
Памінаем.