Вось так размову мы з Ду Фу вялі.
Не падзялялі нас ні дзесяць тысяч лі,
ні сотні год, ні розніца між мовамі,
ні сцены (як старыя, так i новыя).
Быў мне Ду Фу — як самы блізкі друг.
Вітаў над намі чалавечы дух.
Як брат, са мною гаварыў Ду Фу...
...Чытаў я кнігу, за страфой страфу.
КАМЕНТАРЫЙ ДА КАРАНА
Магамет не пайшоў да тары.
Пайшла гара да Магамета.
Я раскажу, як было ўсё гэта,
я растлумачу вам міф стары.
Гара не сама пайшла, бо ў яе
было пачуццё годнасці горнай, —
чаго нам, людзям, на жаль, не стае.
Была гара высокай і гордай.
Лічыла гара, што Магамет
сам да яе хадзіць павінны.
Ён і хадзіў, пакуль быў наіўны,
пакуль не ўвёў яму ў вушы свет,
што ёсць на свеце адзіны бог,
той бог — алах, і няма другога,
а ён — прарок гэтага бога,
і як да гары хадзіць ён мог...
І хоць быў мудры той прарок —
падаўся ліслівым нагаворам.
Рашыў, што болей не зробіць крок
насустрач гэтым упартым горам.
Маўляў, хай ходзіць гара сама.
Хопіць заносіцца ёй высока.
Апроч алаха — бога няма,
апроч Магамета — няма прарока.
Гара ні з месца.
Стаяла гара.
Што ёй да бога, да цара?
Што да прарока боскага ёй,
калі пад ёю цвёрдая глеба,
калі крутой вяршыняй сваёй
яна сама падпірае неба.
Думаў прарок:
«Як прымусіць гару
Якім пайсці яму лепей шляхам?
Найду я з алахам пагавару,
пайду я параюся з алахам».
Алах нядоўга слухаў яго.
Ён тут жа даў свайму гневу волю:
«Не шанаваць прарока майго
я нікому не дазволю!
Хай лепш — паздарову-падабру! —
крутануў алах бялкамі. —
А не, дык гару я ў прах сатру,
не пакіну на камені камень!
Можа, тады адчуе яна,
хто ўладар усяго сусвета...
Апроч алаха — бога няма,
няма прарока — апроч Магамета!»
Няцяжка ўявіць, што далей было.
Далей на вяршыню гары, як на шыю,
накінулі слугі алаха сіло
і сталі цягнуць,
гнуць сталі вяршыню.
Цягнулі сілком. цягнулі сілом:
«Ідзі да прарока і бі чалом!»
Яшчэ ланцугамі гару аплялі,
усяк прыніжалі ў гэтым палоне,
каб звесці да ўзроўню нізіннай зямлі,
каб звесці да ўзроўню абалоні.
Гара і пайшла...
ВАРЫЯЦЫІ НА ТЭМУ «ГЕФЕСТ —ДРУГ ПРАМЕТЭЯ»
1. ДАВЕДКА
— Ваша імя Праметэй?
— Так, Праметэй.
— Вы здабылі агонь для людзей?
— Агонь для людзей.
— Нацыянальнасць — міфічны грэк?
— Міфічны грэк.
— Час нараджэння — антычны век?
— Антычны век.
— Вы па паходжанню тытан?
— Так, тытан.
— Вашым ворагам быў тыран?
— Так, тыран.
— Ён прыкаваў вас да скалы?
— Так, да скалы.
— Вашу печань ірвалі арлы?
— Ірвалі арлы.
— Вы абліваліся крывёй?
— Так, крывёй.
— Вы пакрываліся карой?
— Так, карой.
— А дзе былі людзі, дзеля якіх?..
— Дзеля якіх...
— Не памаглі ні грэк, ні скіф?
— Hi грэк, ні скіф.
— Ды вы не былі адзін, як перст?
— Не быў, як перст.
— У вас быў добры друг Гефест?
— Быў друг Гефест.
— Што ён рабіў, ваш добры друг?
— Мой добры друг...
— Каваў па волі багоў ланцуг?
— Каваў ланцуг.
— Каваў ланцуг з жалеза таго?..
— З жалеза таго...
— ...Што здабылі вы для яго?
— Здабыў для яго.
— І ў кузні той, дзе разам з ім?..
— Дзе разам з ім...
— Кавалі вы шмат лет і зім?
— Шмат лет і зім.
— І сам Гефест, ніхто другі?..
— Ніхто другі...
— Надзеў вам тыя ланцугі?
— ...Мне ланцугі.
— І распінаў вас на скале?
— Але...
2. ПЕСНЯ КАВАЛЯ ГЕФЕСТА
Высока мой молат узлятае: гэ-эх!
Горн мой шугае.
Толькі ўздыхае стары мой мех.
Сумна ўздыхае.
Як быццам вядома меху таму
нешта такое,
што не дае адному яму
сёння спакою.
Як быццам прадбачыць бяду адну,
што наплывае.
Як быццам сваю і маю віну
ён прадчувае,
Горн мой іскрыцца і гудзе.
Молат лятае.
А Праметэй усё не ідзе.
А мех уздыхае,
3. ПРЫЗНАННЕ ПРАМЕТЭЯ