Унукі палуднавалі смачнымі грыбамі ў масле і смятане, а дзед піў халодны квас і пацеў. Вочы ў старога зліпаліся, яго цягнула паспаць пасля лазні, а малыя яму спакою не давалі:
— Зрабі нам ваўчка...
— Заўтра, заўтра раніцою зраблю,— прамовіў дзед і, смачна пазяхаючы, пайшоў у сваю каморку-баковачку, паставіў табакерку на столік, лёг і адразу заснуў.
Сонца свяціла праз акно ў дзедаву каморку. Дзеці пазіралі туды праз шчылінку. Потым яны ціхенька ўвайшлі ў каморку, забралі са століка табакерку і ня чутка, як мышы, выйшлі.
Да самага вечара малыя гулялі ў Дзіда-дзеда і Смерць. Замест Смерці яны палажылі ў табакерку жывую асу і яшчэ розных іншых «смярцей». Так яны забаўляліся да вечара. Пасля бярозавага пачастунку дзед спаў моцна і соладка. Перад сном малыя паставілі табакерку на ранейшае месца.
З першымі крыкамі пеўня дзед прачнуўся, запаліў святло, прыняўся за табакерку і выцягнуў спачатку мёртвую асу, пасля — муху і жучка. Потым матылька. У табакерцы было шмат мёртвых казюлек.
— Нягоднікі! — злаваўся дзед на ўнукаў.— Ну й работка!..
Раніцою ўнукі расказалі дзеду аб тым, як яны лавілі. Смерць у табакерку. Дзед зрабіў такі злосны твар, ажно малыя спужаліся, і выгляд у іх быў смешны да таго, што дзед, які хацеў накрычаць на іх, зарагатаў.
— Усю ноч я мыў табакерку ад вашых «смярцей»,— скардзіўся дзед.— Больш не чапайце маёй табакеркі.
— А чаму дзядок ваўчка нам не зрабіў?
— Сёння зраблю. Абяцанка не будзе цацанкай.
Шрубка
Абяцанка засталася цацанкай. Дзед замест ваўчка даў ім два кійкі і сказаў: «Катайцеся». Унукі пакрыўдзіліся.
— Гэта ж не ваўчкі, а кіёчкі,— сказалі яны.
— Думайце, што гэта ваўчкі,— параіў дзед. Дзеці наморшчылі лбы і пачалі думаць. Потым зірнулі на кійкі і сказалі:
— Не! Гэта не ваўчкі! Дзед засмяяўся.
— Так яно і ёсць, галубочкі мае! Ваўчок-ваўчком, а кіёк — кійком. Аднак некаторыя дзеці ўмеюць дадумвацца да таго, што кіёк здаецца ваўчком. Я шчыра хацеў вам зрабіць такога ваўчка, каб ён сам рухаўся і вазіў вас. Я прыдумаў такую спружыначку і калясо, але не хапіла шрубкі. Патрэбна мне была шрубка.
— Якая шрубка? — зацікавіліся малыя.
— Талент! Таленту не маю, хоць вельмі хачу яго мець.
— А што такое талент?
— Яго, дзеткі, за грошы не купіш, з агарода не выкапаеш і ні ў кога не ўкрадзеш.
— Не разумеем,— сказалі ўнукі.
Дзед пачаў тлумачыць:
— Талент... Талент... Скажам так: сярод тысяч качаноў капусты на гародзе ёсць адзін качан — талент. Па выгляду ён не адрозніваецца ад іншых качаноў, аднак ў гэтым качане ёсць фокус-покус: адарвеш лісток — шаўковы, другі — сярэбраны, трэці — залаты. Можаш нарваць гару лісткоў, а качан цэлы. Такі качан называецца талент. Кожны заяц думае, што яго качан з талентам. А паспрабуй зайцу праўду сказаць, што яго качан без таленту, дык ён табе выдзера і вочы, і вушы, і галаву адкруціць.
— I што зайцы робяць з качанамі без таленту? — запыталіся ўнукі.
— Некаторыя зайцы лысеюць, а некаторыя абрастаюць чубамі. Яны крычаць на ўвесь свет: «Мы з талентам!» Так яны галосяць да тых часоў, пакуль вераб'і гнёзды пачынаюць віць у іх валасах, а на лысінах рупныя гаспадары пачынаюць боб малаціць. У мяне, на жаль, няма таленту, і я не мог вам зрабіць ваўчка.
— Мы хочам мець талент! — сказалі ўнукі.
— Шчыра жадаю вам мець талент,— прамовіў дзед.— А цяпер рушым далей па гісторыі Дзіда-дзеда.
— Шмат тысяч год жывыя істоты на зямлі шукалі качан капусты з талентам. Яны хацелі зрабіць такую шрубку, каб зашрубаваць як след раз'езджаны вазок, які называецца жыццё. Гэтую шрубку знайшоў наш Дзіда-дзед. Няхай памяць аб ім свеціцца нябесным светлячком. Смерць у табакерцы — Дзіда-дзедаўская шрубка. Гэта шрубка замацавала слабую спружыну жыцця.
Як толькі агіда апынулася ў табакерцы, жыццё за цвіло пышным цветам неўміручасці. Усё падрабязна цяжка расказаць...
З усіх старон свету Дзіда-дзед пачаў атрымліваць эстафету за эстафетай аб тым, дзе што робіцца. А хто насіў эстафеты ад свету Дзіда-дзеду і ад Дзіда-дзеда свету? Як вы, дзеткі, думаеце?
Унукі апраўдваліся:
— Мы ніяк не думаем.
— Эстафетніцай, якая разносіла навіны, была Сарока. Замацаваўшы свет шрубкай неўміручасці, Дзіда-дзед хацеў жыць у спакоі, але Сарока — бразджотка-Калакотка — гэтага не хацела... Дзіда-дзед яе страшна не любіў. Яна яго таксама не любіла. Аднаго разу яна узлятела высока ўгару і пачала кідаць на яго шапку... шышачкі. А за што? За тое, што Дзіда-дзед сказаў ёй у вочы: «У цябе, сарока, няма таленту!» А яна, шляхоцкая костка, любіла, каб яе называлі таленавітай паняй Сарачынскай. Эге!