Каму прасцей, каму складаней—над гэтым пытаннем яшчэ колькі дзён думае на бальнічным ложку стары, і хоць да яго прывязалася гэтая невясковая хвароба, у горадзе ён жыць не пагадзіўся б. Хвядос у гэтым перакананы, і ўсё часцей успамінае сваю Марфу, агарод, на якім шмат клопату ягоным рукам, карову Лыску, сабаку Швагера... І лічыць дні, падганяе іх: шавяліцеся, нягеглыя, мне зноў пара ў баявы строй.
А тыя дні, ліха на іх матары, цягнуцца тады задужа марудна.
Пугай бы іх!
ВЕРА
Жыве Вера адна, хоць ёй даўно пара б абзавесціся сямейкай: засядзелася ў дзеўках, не заўважыла, як мінулі яе дні. Сяброўкі па інтэрнацкім пакойчыку неяк непрыкметна пакінулі яе адну, забягаюць, бывае, з дзеткамі, а то і Веру да сябе запросяць – ці ж мала ў маладых прычын сабрацца за сталом? Ходзіць яна на такія мерапрыемствы ахвотна: усё ж весялей час бавіцца.
У яе, па вялікім сакрэце, нават хлопца няма. Сказаць, што непрыгожая, не скажаш: не горшая з твару, чым іншыя. Звычайная. А характар дык і зусім залаты мае. Мужыку з ёй было б светла, лёгка жыць. А, бач, не звярнулі хлопцы на Веру ўвагі. Не зачапіліся. Вера спярша перажывала, саромелася нават у вёску ехаць, бо старыя часта пыталіся, чаму яна не выходзіць замуж. Яна тады пунсавела ўся, твар запальваўся, бы лямпачка, а сэрца тахкала, нібыта там было яно не адно, а некалькі. Пацепваючы плечуком, ціха – як не кожнага разу – гаварыла бабулькам: «Не бяруць хлопцы. Не буду ж я сама ім на шыю вешацца».
А цяпер, мабыць, пра замужжа тое яна і не думае. Працуе сабе, як і раней, на заводзе чарцёжніцай у канструктарскім бюро, ходзіць у тэатр. Першы раз з неахвотай, ад няма чаго рабіць, ішла на спектакль, а паглядзела тады камедыю пра вясковае жыццё, і ўжо не можа, каб не пайсці на чарговую прэм’еру: моцна палюбіла Вера гэтае жывое мастацтва. Хоць тут ёй пашанцавала...
Вярнуўшыся ж у свой цесны, але ўтульны, светленькі заўсёды прыбраны пакойчык, Вера адразу ж усміхаецца лялькам (іх шмат у яе, кожная мае сваё імя), а потым размаўляе з імі, бы з дзецьмі.
Потым пахваліцца лялькам, што і як у яе на рабоце. І пакладзе іх спаць. Адразу пасля «Калыханкі». Ціха, пяшчотна скажа:
– Спакойнай ночы, родненькія! Я таксама спаць буду. Заўтра мне ўставаць рана. Хто першы засне, таму чараўнік багата цукерак прынясе. Спіце, спіце... Баю-баю... Спіце... Вы малайцы ў мяне... Вы самыя лепшыя...
І асцярожна пакладзе каля кожнай лялькі па старой, цвёрдай, як каменчык, цукерцы.
МУХА
Калі раней я заходзіў у драмтэатр праз службовы ход, то ў катушку, якраз насупраць дзяжурнага, вастрыў на мяне вушы сабака бурай масці, насцярожана падкрадаўся да няпрошанага госця, шчэрыў зубы. Выручаў дзяжурны, падаваў голас:
– Муха, свае! Нельга!
Муха не адразу верыла, што ўваходзяць свае. Таму абнюхівала: не наш, хлусіш, тэатрам ад гэтага дзяцькі нават і не пахне. Але слухалася гаспадара, ішла ў куток і ўжо адтуль насцярожана сачыла за кожным маім рухам.
Пазней у мяне з тэатрам завязалася творчая праца, пачаліся рэпетыцыі маёй п’есы, і я усё часцей сустракаўся з Мухай. Нават, калі нарадзіліся ў яе шчанкі, яна не гырчэла ў мой бок, але да канца, адчуваў, усё роўна не прызнавала
Іншы раз мы забываем, што і сабакі жывуць не вечна. Зусім нядаўна я зноў завітаў у тэатр. Ледзьве пераступіўшы парог, глянуў у куток, дзе спадзяваўся ўбачыць Муху, аднак яе там не было. Не было і шчанюкоў.
– А дзе ж Муха?
– Памёрла, – ціха сказаў дзяжурны. – А шчанюкоў разабралі.
Можа, пра Муху і ўспамінаць няварта было б, але была ў яе адна асаблівасць, якая заслугоўвае ўвагі. Муха прапускала ў тэатр і выпускала назад толькі людзей тэатра – няхай яны прыехалі з Бранска альбо Жытоміра. Для іх быў уваход заўсёды свабодны. Пропуск не патрабаваўся. Усе астатнія выклікалі ў яе звычайнае сабачае падазрэнне і недавер. Як і чаму яна дзяліла людзей на тэатральных і не – Муха ведала, і толькі яна адна.
Пасля таго, як мая п’еса была пастаўлена на сцэне, Муха і зусім, здавалася, не глядзела ў мой бок. Яна, відаць, па крохах вызначала: наш.
СЯМЕЙНЫ ЭЦЮД
Таццяна паклікала Сяргея абедаць. Муж адклаў газету, якую чытаў у зале на канапе, і пашоргаў на кухню, дзе на стале дыміўся боршч.
– Пах які! – заплюшчыў ад задавальнення вочы Сяргей. – Смакоцце, відаць!
Ён узяў лыжку, паглядзеў на жонку, якая з дакорам ківала яму:
– Ты чаго? Сядай, еш!
Нарэшце Таццяна, глыбока ўздыхнуўшы, сказала: